Μετάφραση: Βασιλική Χρ. Λελεντζή
Λέγεται ότι δεν υπάρχει παγκόσμια αποδεκτός ορισμός
της παγκοσμιοποίησης1. Αλλά αν επρόκειτο να αναφερθούμε στις
επιδράσεις της παγκοσμιοποίησης στο χώρο της Ιατρικής, αντιλαμβάνομαι ότι θα
ήταν ένα αρκετά απλό ζήτημα. Θα επρόκειτο για τη μετάδοση των ασθενειών κατά τη
διάρκεια ταξιδιών, για τους τρόπους εύκολης μετάδοσης των ιών και των βακτηρίων
και γενικότερα ασθενειών, στις οποίες δεν ήταν απρόσβλητο ι εκείνοι που
επισκέπτονταν εξωτικά μέρη.
Ωστόσο το επιχείρημά μας2
είναι ότι η εκπαίδευση (οι διαδικασίες της, η σχολική αίθουσα και το σχολείο)
σε μεγάλο βαθμό δεν θα επηρεαστεί από την παγκοσμιοποίηση οπωσδήποτε όχι στο άμεσο μέλλον - λόγω της έλλειψης στενών δεσμών ανάμεσα στην εκπαίδευση και στους τρεις τομείς,
στους οποίους γίνεται ορατή η παγκοσμιοποίηση, δηλαδή την οικονομία, το
εμπόριο, την επικοινωνία και τα συναφή, οι οποίοι αλληλεξαρτώνται. Αυτό
αποτελεί ένα επιχείρημα, με το οποίο εκ πρώτης όψεως δεν θα διαφωνούσε κανείς.
Παρ' όλα αυτά εγώ μάλλον θα σας απογοητεύσω, αφού δεν πρόκειται να συνδέσω την
εκπαίδευση με την παγκόσμια οικονομία, το εμπόριο και τα υπόλοιπα. Τουλάχιστον
όχι σήμερα... ίσως την επόμενη βδομάδα.
Σε αυτή την ανακοίνωση σκοπεύω να
αναφερθώ κυρίως στο περιεχόμενο της διδασκαλίας και της μάθη σης. Θα εξετάσω
τα ζητήματα των «παγκόσμιων προοπτικών», όπως εμφανίζονται στο
Αναλυτικό Πρόγραμμα του δημοτικού σχολείου στην Αγγλία. Εντούτοις, οόρος «παγκόσμιες προοπτικές» πρόκειται να χρησιμοποιηθεί
εναλλακτικά με τον όρο «παγκοσμιοποίηση» και «παγκόσμιες
διαστάσεις». Σε κάποια σημεία μπορεί επίσης να φανεί ότι αναφερόμαστε
ακροθιγώς στην προώθηση της πολιτισμικής διαφορετικότητας. Επομένως, ερμηνεύω
τον όρο «παγκοσμιοποίηση» με ευελιξία.
Επειδή πρόκειται να επικεντρωθώ στην περίπτωση της Αγγλίας, ένα μεγάλο μέρος της παρουσίασης θα είναι περιγραφικό, το οποίο όμως διανθίζεται με σχόλια, αναλύσεις και παραδείγματα. Στο τέλος της παρουσίασης θα ανακεφαλαιώσω και θα συσχετίσω την ανάλυση με ορισμένα ευρύτερα ζητήματα της παγκοσμιοποίησης και της εκπαίδευσης.
1 Εισαγωγή
Καταρχήν χρειάζεται να πω κάτι για
την εκπαίδευση στην Αγγλία. Στην Αγγλία υπάρχει μια διάσταση ανάμεσα στο
εκπαιδευτικό σύστημα και τις πιθανότητες να παγκοσμιοποιηθεί
η διδασκαλία και η μάθηση. Αυτή η παρουσίαση επικεντρώνεται κυρίως σε αυτές τις
πιθανότητες. Αυτό πρόκειται να εξηγήσω τώρα.
Τα τελευταία δώδεκα χρόνια, ολοένα και περισσότερο, η εκπαίδευση στην Αγγλία έχει μεταβληθεί ριζικά. Διαπιστώνεται μια συνεχής ενασχόληση με τα μετρήσιμα αποτελέσματα, όσον αφορά τους εκπαιδευτικούς και το εκπαιδευτικό έργο (από την άποψη των δεικτών απόδοσης) καθώς και τους μαθητές (από την άποψη των αυξανόμενων στόχων προς επίτευξη, της αξιολόγησης και των εξετάσεων).
Οι εκάστοτε κυβερνώντες -και το
«Συντηρητικό Κόμμα» και ιδίως το «Νέο Εργατικό Κόμμα» (New
Labour)- επιβάλλουν ως ένα μεγάλο βαθμό το τι
διδάσκεται και πλέον, ως ένα βαθμό, το πώς διδάσκεται Ένα άρθρο που
δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα των εκπαιδευτικών το Φεβρουάριο του 2000 με τίτλο «Η Βοναπαρτική τάση του New Labour»3 σχολίασε
πώς, ενώ πολλές ευρωπαϊκές χώρες εγκαταλείπουν τα συγκεντρωτικά εκπαιδευτικά
συστήματα, η Αγγλία ενστερνίζεται με ενθουσιασμό αυτή ακριβώς την ιδέα. Στην
εποχή μας, στα δημοτικά σχολεία κυριαρχεί η δασκαλοκεντρική
διδασκαλία μέσα από την πίεση, τις παραινέσεις και τις προσδοκίες της
κυβέρνησης και ακόμα λιγότερο από ό,τι παλιότερα η μαθητοκεντρική
και η εποικοδομητική μάθηση.
Σε αντίθεση με αυτή την προσέγγιση,
η οποία μπορεί να φαίνεται περιορισμένη και αποσπασματική, υπάρχουν οι
πραγματικές πιθανότητες για τα δημοτικά σχολεία, που τους επιτρέπουν να
έρθουν σε επαφή με τον ευρύτερο κόσμο και να αποδεχτούν την παγκοσμιοποίηση.
Αυτά τα ζητήματα θα διερευνήσουμε στη συνέχεια.
2 Το υπόβαθρο του Εθνικού Αναλυτικού Προγράμματος (Nafiona/
Curricu/um) στην Αγγλία
Πριν την εξέταση κάποιων θεμάτων παγκοσμιοποίησης στο
Αναλυτικό Πρόγραμμα του Δημοτικού Σχολείου στην Αγγλία, θεωρώ ότι είναι
αναγκαία η περιγραφή του Αναλυτικού Προγράμματος.
Από το 1989 υπάρχει Εθνικό Αναλυτικό
Πρόγραμμα στα Δημοτικά Σχολεία. Η πρώτη εκδοχή του 1989 είχε ένα σπιράλ
φάκελο μεγέθους Α4 για κάθε γνωστικό αντικείμενο (Αγγλικά, Μαθηματικά, Φυσική και ούτω
καθεξής). Ο χώρος
που καταλάμβαναν αυτοί οι φάκελοι και σχετικά έγγραφα στο ράφι ήταν περίπου ένα
μέτρο. Δεν προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι αυτό το υπερφορτωμένο Αναλυτικό
Πρόγραμμα αναθεωρήθηκε το 1995, οπότε δημιουργήθηκε μια λεπτότερη, περικεκομμένη εκδοχή. Έγινε ακόμα μια αναθεώρηση και τώρα
τα σχολεία χρησιμοποιούν το National Curriculum του 2000, το οποίο ορισμένες φορές ονομάζεται
«Αναλυτικό Πρόγραμμα 2000»4. Επίσης τώρα έχουμε Αναλυτικό Πρόγραμμα
και για τα παιδιά τριών ως πέντε ετών (Προσχολική Αγωγή), αλλά αυτό είναι άλλο ζήτημα.
Σήμερα η διδακτέα ύλη στα δημοτικά σχολεία (για τους
μαθητές ηλικίας πέντε ως έντεκα ετών) διαρθρώνεται σε δύο επίπεδα: το πρώτο
επίπεδο είναι για τους μαθητές πέντε ως επτά ετών και το δεύτερο για τους
μαθητές επτά ως έντεκα ετών5.
(Θα έπρεπε να πω «όλες οι
νόμιμες διδακτικές προϋποθέσεις» εκτός από την παράξενη θέση των
Θρησκευτικών. Αυτά ρυθμίζονται σε τοπικό επίπεδο - αν και, κατά περίεργο τρόπο, υπάρχει ένα εθνικό αλλά όχι υποχρεωτικό
πρόγραμμα το οποίο διατίθεται από ένα οργανισμό που συνεργάζεται με την
κυβέρνηση, τον Oualifications and
Curriculum Authority)6.
Το Αναλυτικό Πρόγραμμα περιέχει
επίσης και «Στόχους που πρέπει να επιτευχθούν από τους μαθητές» (attainment targets), οι οποίοι
υποδιαιρούνται σε έξι επίπεδα. Τα Κύρια μαθήματα, όμως, όπως τα Αγγλικά, τα
Μαθηματικά και η Φυσική, υποδιαιρούνται σε δύο ή τρία μέρη, στο καθένα από τα
οποία διακρίνονται επίσης επιμέρους στόχοι προς επίτευξη.
Πριν από την αναφορά στις βασικές
συνιστώσες του Αναλυτικού Προγράμματος υπάρχει ένα κεφάλαιο σχετικά με «τις
αξίες, τους σκοπούς και τους στόχους» και γενικές πληροφορίες για τα δύο
επίπεδα. Στη συνέχεια ακολουθούν υποκεφάλαια για την κοινωνική ένταξη, τη χρήση
της γλώσσας, τις Νέες Τεχνολογίες σε όλο το Αναλυτικό Πρόγραμμα καθώς και ζητήματα
προσωπικής και κοινωνικής αγωγής καθώς και αγωγής υγείας (PSHE),
οδηγίες για σύγχρονες ξένες γλώσσες στο δεύτερο επίπεδο (7-11 ετών) και μια επίσημη έκθεση αξιών, που συνέταξε η Εθνική Συνέλευση για
την Αξίες στην Εκπαίδευση και την Κοινότητα.
Συμπτωματικά, στο αρχικό βιβλίο του
Αναλυτικού Προγράμματος έχουν τώρα προστεθεί δύο μεγάλες εθνικές στρατηγικές
πλήρως προδιαγεγραμμένες, με λεπτομερείς μαθησιακούς στόχους σχετικά με
τη διδασκαλία της Γλώσσας «< Εθνική
Στρατηγική για τη Διδασκαλία
της Γλώσσας») και των Μαθηματικών «<Εθνική Στρατηγική για τη
Διδασκαλία των Μαθηματικών»), οι οποίες σε ένα μεγάλο βαθμό -αλλά όχι
ολοκληρωτικά- έχουν αντικαταστήσει τις μέχρι τώρα ακολουθούμενες οδηγίες
διδασκαλίας. Με μια αυστηρά δομημένη ώρα ταχύρυθμης διδασκαλίας σε καθένα από
αυτά τα μαθήματα, αυτές οι δύο ωριαίες περίοδοι διδασκαλίας κυριαρχούν πλέον
στο καθημερινό Αναλυτικό Πρόγραμμα στα δημοτικά σχολεία: γενικά η διδασκαλία
της Γλώσσας και των Μαθηματικών με αυτές τις στρατηγικές καταλαμβάνει συχνά το
50% της σχολικής μέρας. Ωστόσο στις μέρες μας μερικά σχολεία είναι λιγότερο
αυστηρά ως προς την τήρηση αυτής της επιταγής από ό,τι παλιότερα και μάλιστα με
τη σιωπηρή αποδοχή της κυβέρνησης.
Ωστόσο αυτές οι δύο στρατηγικές έχουν επηρεάσει τη
διδασκαλία, που έχει τώρα πλέον σαφείς σκοπούς και τα μαθήματα έχουν
ξεκάθαρους μαθησιακούς στόχους, οι οποίοι διατυπώνονται στην αρχή και
επαναλαμβάνονται στο τέλος του μαθήματος ως μαθησιακά αποτελέσματα.
3 Το National Curriculum και η Παγκοσμιοποίηση
3.1 Τώρα θα εξετάσουμε το National Curriculum. Λέει αρκετά
το Εθνικό Αναλυτικό Πρόγραμμα για την παγκοσμιοποίηση και την
εκπαίδευση; Καταρχήν υπάρχουν γενικά σχόλια με τίτλους όπως: «Στόχοι του
αναλυτικού προγράμματος του σχολείου» και«Αείες
και σκοποί στους οποίους στηρίζεται το αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου». Υπό
τον τίτλο «Αξίες και σκοποί...» γίνεται αναφορά στην ανάγκη να αντιμετωπιστούν
οι προκλήσεις των αλλαγών «συμπεριλαμβανομένης της συνεχιζόμενης παγκοσμιοποίησης
της οικονομίας και της κοινωνίας, με νέα σχήματα εργασίας και ελεύθερου χρόνου
και με γρήγορη εξάπλωση των τεχνολογιών της πληροφορίας».
Σχόλια σχετικά με τους στόχους αναφέρονται ιδιαίτερα
στην εκπαίδευση:
Το αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου θα έπρεπε να συνεισφέρει στην ανάπτυξη της αίσθησης των μαθητών της ταυτότητας μέσω της γνώσης και της κατανόησης της πνευματικής, ηθικής, κοινωνικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της πλουραλιστικής αγγλικής κοινωνίας και της τοπικής, εθνικής, ευρωπαϊκής, κοινοπολιτικής καθώς και της παγκόσμιας διάστασης της ζωής τους.
(Η Κοινοπολιτεία είναι ο οργανισμός που συνδέει τις
πρώην αποικίες του Ηνωμένου Βασιλείου).
Ένα άλλο σχόλιο εδώ αναφέρει «την εξασφάλιση της
δέσμευσης [των μαθητών] στη βιώσιμη ανάπτυξη σε προσωπικό, τοπικό, εθνικό και
παγκόσμιο επίπεδο».
Συμπερασματικά, τα σχόλια για τις
προκλήσεις και τις αλλαγές είναι ασαφή, ενώ αυτά που αφορούν τη διαφορετικότητα
και τη βρετανική κληρονομιά είναι πιο συγκεκριμένα. Εκτός αυτών, το ενδιαφέρον
εστιάζεται όλο και περισσότερο μέσω της Ευρώπης και της Κοινοπολιτείας σε μια
«παγκόσμια διάσταση» - χωρίς ιδιαίτερο προσδιορισμό όμως
του τι ακριβώς είναι η «παγκόσμια διάσταση».
3.2 Στη συνέχεια, το National Curriculum γίνεται πιο
συγκεκριμένο. Προσδιορίζει τη διδασκαλία που χρειάζεται για κάθε μάθημα.
Μαθήματα όπως η Ιστορία, η Γεωγραφία, η Αισθητική Αγωγή και η Μουσική
θεωρούνται μαθησιακά αντικείμενα, όπου είναι δυνατό σαφώς να εντοπιστούν οι
παγκόσμιες προοπτικές. Αυτές όμως διδάσκονται γενικά στο δεύτερο επίπεδο (Key stage 2). Τα παραδείγματα από
το Αναλυτικό Πρόγραμμα θα με βοηθήσουν να σας δείξω το είδος των θεμάτων που
περιλαμβάνονται Αργότερα, θα σας δώσω κάποια πρακτικά παραδείγματα από άλλους
τομείς του Αναλυτικού Προγράμματος.
3.3 Για παράδειγμα, η Ιστορία συμπεριλαμβάνει
τη μελέτη της τοπικής ιστορίας, τρεις μελέτες βρετανικής ιστορίας και μια μελέτη
της ευρωπαϊκής και της παγκόσμιας ιστορίας. Η μελέτη της Ευρωπαϊκής ιστορίας
μάλλον σας ενδιαφέρει:
Μελέτη του τρόπου ζωής, των
πεποιθήσεων και των επιτευγμάτων των ανθρώπων που ζούσαν στην αρχαία Ελλάδα και της
επιρροής του πολιτισμού τους στον κόσμο σήμερα.
Οι συνοδευτικές σημειώσεις
αναφέρονται στο περιεχόμενο της διδασκαλίας:
Πτυχές του τρόπου ζωής: τέχνες και αρχιτεκτονική - σπίτια,
πόλεις και δημόσια κτίρια - πολίτες και σκλάβοι - εκπαίδευση αγοριών και
κοριτσιών - γλώσσα - ιατρική υγεία και υγιεινή - παιχνίδια
και ελεύθερος χρόνος συμπεριλαμβανομένων και των Ολυμπιακών Αγώνων - θεατρικά έργα και θέατρο - πλοία
και εμπόριο - στρατιώτες και εχθροπραξίες.
Πεποιθήσεις και επιτεύγματα: οι πόλεις-κράτη της Αθήνας και της
Σπάρτης - θεοί
και θεές, μύθοι, θρύλοι, πεποιθήσεις και έθιμα - Ο
Φειδιππίδης και η μάχη του Μαραθώνα - ο Περικλής και το κτίριο του Παρθενώνα - οι
κατακτήσεις του Φιλίππου του Μακεδόνα και του Μεγάλου Αλεξάνδρου - σπουδαίοι επιστήμονες και
εξερευνητές.
Η Παγκόσμια Ιστορία αναφέρεται στην αρχαία Αίγυπτο,
στους αρχαίους Σουμέριους, στην Αυτοκρατορία της Συρίας, στους lνδούς, στους Μάγια, στους Μπένιν
(Βenin) και στους Αζτέκους.
3.4 Η Γεωγραφία έχει ένα
τμήμα για τη «γνώση και την κατανόηση των περιβαλλοντικών αλλαγών και της βιώσιμης ανάπτυξης».
Με τον τίτλο «Εύρος των σπουδών» (Breadth of study) βρίσκεται η μελέτη δύο
περιοχών και τριών θεμάτων: η μία περιοχή πρέπει να βρίσκεται «σε μία χώρα που
είναι λιγότερο ανεπτυγμένη οικονομικά» ενώ τα τρία θέματα είναι το νερό και τα
αποτελέσματά του, οι διαφορετικές και μεταβαλλόμενες ρυθμίσεις και ένα
περιβαλλοντικό ζήτημα.
3.5 Η Αισθητική Αγωγή στο δεύτερο επίπεδο (Key Stage 2) εμπεριέχει στον πρόλογο τη δήλωση ότι βοηθάει τους
μαθητές να «μάθουν για τους διαφορετικούς ρόλους και τις διαφορετικές
λειτουργίες της τέχνης, της τεχνικής και του σχεδιασμού σχεδίου στη σύγχρονη
ζωή και σε διαφορετικές εποχές και πολιτισμούς».
3.6 Στη Μουσική το Αναλυτικό Πρόγραμμα σχολιάζει ότι
η Μουσική είναι:
ένα
αναπόσπαστο μέρος του πολιτισμού του παρελθόντος και του παρόντος. Βοηθάει
τους μαθητές να καταλάβουν τους εαυτούς τους, να τους συγκρίνουν με άλλους και
να αναπτύξουν σημαντικούς δεσμούς ανάμεσα στο σπίτι, το σχολείο και τον ευρύτερο
κόσμο.
Στο δεύτερο επίπεδο στα γενικά σχόλια σημειώνεται
ότι:
Οι μαθητές ανταποκρίνονται σωματικά, πνευματικά και συναισθηματικά σε μια μουσική ποικιλία διαφορετικών εποχών και πολιτισμών.
3.7 Επομένως η Ιστορία εμπεριέχει ένα
ευρωπαϊκό και ένα παγκόσμιο θέμα, η Γεωγραφία μια λιγότερο αναπτυγμένη
οικονομικά χώρα, η θεματική της Αισθητικής Αγωγής είναι η σύγχρονη ζωή, ενώ η
Μουσική έχει πλαίσιο αναφοράς τον ευρύτερο κόσμο και διαφορετικούς
πολιτισμούς. Αυτό όμως είναι ένα περίεργο αμάλγαμα και ενδεχομένως
αντικατοπτρίζει περισσότερο τις διαφορετικές κατευθύνσεις σχεδιασμού με λίγη
εσωτερική συνοχή.
3.8 Το NationaI
Curriculum έχει επίσης ένα μάθημα που ονομάζεται
«Νέες Τεχνολογίες». Σε αυτό υπάρχουν
μόνο ασαφή σχόλια σχετικά με το ότι οι μαθητές:
μαθαίνουν πώς να
χρησιμοποιούν τις Νέες Τεχνολογίες, προκειμένου να διευκολυνθεί η πρόσβασή τους σε ιδέες και
εμπειρίες πολλών λαών, κοινοτήτων και πολιτισμών.
Το υπόλοιπο τμήμα που αναφέρεται
στις Νέες Τεχνολογίες είναι απογοητευτικό καθώς απλώς αναφέρει τη χρήση του
ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και την ευαισθησία απέναντι στους αποδέκτες κατά τη
δημιουργία ιστοσελίδων. Οπωσδήποτε εδώ υπάρχουν χαμένες ευκαιρίες. Εντούτοις
μια ματιά στις υπόλοιπες οδηγίες, που παρέχονται στους εκπαιδευτικούς7,
φανερώνει τον τρόπο με τον οποίο οι Νέες Τεχνολογίες αναπτύσσονται γρήγορα και
δυναμικά στο αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου, μολονότι το NationaI
Curriculum διακρίνεται από ελλείψεις σε αυτό τον
τομέα.
3.9 Παρά τη φαινομενική έλλειψη
συνοχής, την οποία κάποιοι μπορεί να μην έχουν συνειδητοποιήσει, οι
«παγκόσμιες προοπτικές» μπορούν να παρουσιαστούν και με αναρίθμητους άλλους
τρόπους στα πλαίσια των δραστηριοτήτων του Αναλυτικού Προγράμματος.
Στο σημείο αυτό θα αναφερθώ σε
ορισμένα πρακτικά παραδείγματα από τα κύρια μαθήματα του Αναλυτικού
Προγράμματος, δηλαδή Αγγλικά, Μαθηματικά και Φυσική. Θα αντλήσω τα παραδείγματα
αυτά από τις εμπειρίες κάποιων από τους τριτοετείς φοιτητές μου κατά την
πρακτική τους άσκηση. Τα παραδείγματα καταδεικνύουν κάποιες πτυχές της
παγκοσμιοποίηση ς με την ευρύτερή της έννοια, δηλαδή τις παγκόσμιες προοπτικές
που έχουν εισαχθεί στο Αναλυτικό Πρόγραμμα. Πρέπει να προσθέσω στο
σημείο αυτό ότι στην Αγγλία η πρακτική άσκηση των μελλοντικών εκπαιδευτικών
διαρκεί συνήθως πολύ.
Στο μάθημα των Αγγλικών η
τάξη του Craige, που αποτελούνταν από παιδιά οκτώ εννιά ετών, έγραψε
μονολόγους δείχνοντας εμπάθεια, έτσι όπως θα έγραφε ένα κορίτσι από την Ινδία
που πηγαίνει πρώτη μέρα σε ένα βρετανικό σχολείο. Οι μαθητές της Mandy, που ήταν ίδιας ηλικίας, διάβασαν την αιθιοπική
ιστορία «Ο Αλμάζ και το λιοντάρι», η οποία αναφερόταν
σε θετούς γονείς και στη συνέχεια εξέτασαν τις διαφορές των εθίμων και τις
σχέσεις ανάμεσα στην Αιθιοπία και την Αγγλία.
Στα Μαθηματικά
η Melanie με τους εντεκάχρονους μαθητές της χρησιμοποίησε
τους μέσους όρους της θερμοκρασίας διαφορετικών χωρών κατά τη διδασκαλία των
θετικών και των αρνητικών αριθμών (+_). Οι εντεκάχρονοι μαθητές της Charlotte χρησιμοποίησαν τις ισοτιμίες συναλλάγματος από
διαφορετικές χώρες του κόσμου, προκειμένου να μάθουν πολλαπλασιασμό.
Στη Φυσική οι οκτάχρονοι
μαθητές της Lucy μελέτησαν τις ετικέτες των φαγητών,
για να μάθουν από ποιο μέρος του κόσμου προέρχεται το φαγητό και μετά σύγκριναν
τον τρόπο διατροφής σε διαφορετικά μέρη του κόσμου.
Συμπερασματικά, στα πλαίσια του
Αναλυτικού Προγράμματος για τη διδασκαλία των μαθημάτων, οι εκπαιδευτικοί
μπορούν να επιλέγουν ή να σχεδιάζουν μαθησιακές δραστηριότητες για τα παιδιά,
οι οποίες να πληρούν τους γενικούς σκοπούς του υποχρεωτικού Αναλυτικού
Προγράμματος και να εισάγουν τα παιδιά στον κόσμο που βρίσκεται έξω από τη σχολική
αίθουσα. Ομολογουμένως όμως αυτό εξαρτάται από τα σχολεία και τον κάθε δάσκαλο
με αποτέλεσμα να υπάρχει αρκετή ποικιλία στο περιεχόμενο καθώς και στις
προσεγγίσεις.
Στο σημείο αυτό πρέπει να αναφερθώ
στις δύο εθνικές στρατηγικές για τη διδασκαλία της Γλώσσας και των
Μαθηματικών: Η «Εθνική Στρατηγική για τη Διδασκαλία της Γλώσσας» προσφέρει
πολλές δυνατότητες για την εισαγωγή παγκόσμιων προοπτικών, ιδίως μέσα από τα
λογοτεχνικά κείμενα και την ποίηση8. Αλλά η «Εθνική Στρατηγική για τη
Διδασκαλία των Μαθηματικών»9 δυστυχώς αναφέρεται ελάχιστα σε ο,τιδήποτε έχει σχέση με παγκόσμιες προοπτικές. Η μόνη
περίπτωση είναι η μάθηση για τα ισλαμικά γεωμετρικά σχέδια με τον τίτλο «Σχήμα
και Χώρος». Παρ' όλα αυτά οι διαθεματικές δραστηριότητες
μπορούν να οδηγήσουν και σε άλλες δραστηριότητες στα Μαθηματικά (για
παράδειγμα, στην Ιστορία υπάρχουν τα συστήματα αρίθμησης της αρχαίας Αιγύπτου).
Για μία ακόμα φορά στο σημείο αυτό
βλέπουμε την έλλειψη συνοχής και την αποσπασματική αντιμετώπιση κατά τον
κυβερνητικό σχεδιασμό της ύλης των διαφορετικών μαθημάτων του Αναλυτικού
Προγράμματος.
4 Η μη θεσμοθετημένη(συμβουλευτική) καθοδήγηση και η παγκοσμιοποίηση
Στην Αγγλία υπάρχει πληθώρα οδηγιών
σχετικά με τη διδασκαλία και το Αναλυτικό Πρόγραμμα, η οποία ονομάζεται «μη θεσμοθετημένη
καθοδήγηση». Η έμφαση είναι στο «πληθώρα»! Φυλλάδια, εγχειρίδια, βιβλία,
δίσκοι, βίντεο και επιπρόσθετοι φάκελοι αποστέλλονται στα σχολεία και στα
εκπαιδευτικά ιδρύματα και διατίθενται επίσης σε συνέδρια και συναντήσεις.
Είναι αξιοθαύμαστο ότι τα έξοδα εκτύπωσης και μεταφοράς από τις βιομηχανίες
αυξάνονται. Το ένα μέτρο χώρου στο ράφι έχει ξεπεραστεί κατά πολύ.
Εκτός από τα βιβλία του National Curriculum,
υπάρχουν και άλλα
κυβερνητικά έγγραφα που προσφέρουν συμβουλές, καθοδήγηση και παραδείγματα καλής
πρακτικής. Στην Αγγλία, υπάρχει η παράδοση της έκδοσης καθοδηγητικών βιβλίων
για τη διδασκαλία, η οποία ολοένα αυξάνεται, μέχρι του σημείου να κατακλυστούν
όλοι από τις πολύπλοκες και αλλεπάλληλες οδηγίες. Μερικές φορές οι
συμπληρωματικές οδηγίες προσθέτουν στο Αναλυτικό Πρόγραμμα, κάποιες φορές το
απλοποιούν και άλλες φορές το κάνουν πιο περίπλοκο.
Στη συνέχεια θα εξετάσουμε το δεύτερο
τομέα, τα συμβουλευτικά έγγραφα. Γι' αυτό το σκοπό έχω επιλέξει και
θα αναφερθώ σε δύο σημαντικά έγγραφα.
4.1 Το πρώτο σημαντικό φυλλάδιο
απευθύνεται στους Διευθυντές των Σχολείων και στις Τοπικές Εκπαιδευτικές Αρχές
των πρωτοβάθμιων και των δευτεροβάθμιων σχολείων. Τιτλοφορείται δε: «Αναπτύσσοντας
την παγκόσμια διάσταση στο αναλυτικό πρόγραμμα του σχολείου» 10.
Αυτό ονομάζεται «Οδηγίες», αλλά θεωρείται ως «συνιστώμενη πρακτική» και
-δεδομένου ότι προέρχεται από την Κυβέρνηση- σχεδόν επιβάλλεται. Αντλεί
παραδείγματα από τη λεγόμενη «καλή πρακτική» σε διάφορα σχολεία και
περιλαμβάνει συμβουλές από φορείς όπως η Christian Aid, η Oxfam
Education και διάφορα Αναπτυξιακά
Εκπαιδευτικά Προγράμματα.
Με άλλα λόγια, ενώ αυτή η καθοδήγηση είναι
συμπληρωματική σε και γενικά δημιουργείται μετά τη νομική
τεκμηρίωση, είναι στενά συνδεδεμένη με την τελευταία. Καθώς η νέα, περικεκομμένη εκδοχή του National
Curriculum εφαρμόστηκε το Σεπτέμβριο του 2000 και το φυλλάδιο με τις οδηγίες δημιουργήθηκε επίσης το Σεπτέμβριο του 2000, είναι άξιο απορίας γιατί τα βιβλία δεν ήταν δυνατό να συντονιστούν και
να συνδυαστούν...
Ο σκοπός του βιβλίου είναι:
Να δείξει πώς η παγκόσμια διάσταση μπορεί να ενσωματωθεί και στο αναλυτικό πρόγραμμα και στην ευρύτερη σχολική ζωή. Αυτό σημαίνει ότι το περιεχόμενο της διδασκαλίας επηρεάζεται από διεθνή και παγκόσμια ζητήματα, έτσι ώστε να προετοιμάζει τους μαθητές να ζήσουν σε μια παγκόσμια κοινωνία. Αυτό με το σειρά του σημαίνειότι πρέπει να εξετάζονται θέματα όπως η βιώσιμη ανάπτυξη, η αλληλεξάρτηση και ηκοινωνική δικαιοσύνη σε τοπικό και παγκόσμιο επίπεδο. Οικοδομεί τη γνώση και την κατανόηση και αναπτύσσει σημαντικές δεξιότητες και στάσεις.
Η διάρθρωση
αυτού του βιβλίου ακολουθεί τη διάρθρωση του National
Curriculum. Το φυλλάδιο προτείνει τρόπους με τους
οποίους μπορεί να επιτευχθεί προοδευτικά ο παραπάνω σκοπός στα διαφορετικά
επίπεδα (από 5 έως 16 ετών). Για παράδειγμα, λέει για τους μαθητές του δεύτερου
επιπέδου, που είναι 7-11 ετών:
Οι μαθητές
αναπτύσσουν την ικανότητά τους να κατανοούν πέρα από την εμπειρία τους και
οικοδομούν τη γνώση τους του ευρύτερου κόσμου και των διαφορετικών κοινωνιών και
των πολιτισμών. Μαθαίνουν για τις ομοιότητες και τις διαφορές ανάμεσα στους ανθρώπους
και τα μέρη σε όλο τον κόσμο και για τις διαφορές στον κόσμο. Αναπτύσσουν το
αίσθημα της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ηθικής ευθύνης και αρχίζουν να
αντιλαμβάνονται ότι οι επιλογές τους είναι δυνατό να επηρεάσουν παγκόσμια και
τοπικά θέματα.
Όμως θεωρώ ότι οι οκτώ έννοιες-κλειδιά που
αναφέρονται πιο κάτω αποτελούν «τον πυρήνα της μάθησης για παγκόσμια ζητήματα»
και είναι πιο σημαντικές:
. κοινωνική και πολιτική αγωγή . βιώσιμη ανάπτυξη
. κοινωνική δικαιοσύνη . αλληλεξάρτηση
. διαφορετικότητα
. λύση διαφορών
. αξίες και αντιλήψεις . ανθρώπινα δικαιώματα
Θα μπορούσε να υποστηριχτεί ότι αυτές οι οκτώ έννοιες-κλειδιά είναι
κρίσιμοι τομείς για τη διδασκαλία και ότι οι μαθησιακές δραστηριότητες στις
μαθησιακές περιοχές του Αναλυτικού Προγράμματος που προανέφερα είναι σε
γενικές γραμμές δραστηριότητες που αυξάνουν τη συνειδητοποίηση και αποτελούν
μια εισαγωγή στην πιο σημαντική -αν και μόνο συμβουλευτική- ενασχόληση με τις
οκτώ έννοιες-κλειδιά. Εκεί είναι που μπορεί να ευνοηθεί η λύση προβλημάτων και
η κριτική σκέψη με όλα τα συνεπακόλουθα πλεονεκτήματα για τους μαθητές11.
Αυτές οι έννοιες όμως είναι πιο αρμόζουσες -αν και όχι αποκλειστικά- για χρήση
από τους μεγαλύτερης ηλικίας μαθητές του δημοτικού σχολείου.
4.2 Οι τριτοετείς φοιτητές και μέλλοντες
εκπαιδευτικοί μου έδωσαν εκτός των άλλων και παραδείγματα διδασκαλίας τους
σχετικά με αυτές τις οκτώ έννοιες κατά τη διάρκεια της πρακτικής τους άσκησης
στα σχολεία. Μετέφεραν 47 παραδείγματα. Οι ίδιοι οι φοιτητές όμως δεν γνώριζαν
αυτές τις οχτώ έννοιες -
ως τη στιγμή που τους
τις ανέφερα! Μετέφεραν τα παραδείγματα πρόσφατα, ύστερα από την εργασία
τους στην τάξη. Οι έννοιες που εμφανίστηκαν πιο συχνά ήταν:
βιώσιμη ανάπτυξη 12 απαντήσεις
κοινωνική και πολιτική αγωγή 9 απαντήσεις
λύση διαφορών 7 απαντήσεις
διαφορετικότητα 7 απαντήσεις
Από την άλλη μεριά, τα ανθρώπινα
δικαιώματα εμφανίστηκαν σε μία μόνο απάντηση. Η συχνή εμφάνιση της βιώσιμης
ανάπτυξης είναι δυνατό να οφείλεται στο γεγονός ότι μία από τις τέσσερις
ειδικότητες της Προγράμματος Σπουδών ήταν η Περιβαλλοντική Εκπαίδευση.
Μερικά απλά παραδείγματα της πρακτικής άσκησης των φοιτητών
στα δημοτικά σχολεία είναι τα ακόλουθα:
Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή: Η Melanie μαζί με
μία τάξη παιδιών ηλικίας 6-7 ετών δημιούργησε έναν απλό «Χάρτη του Πολίτη». Τα παιδιά που
αποδεικνύονταν ευγενικά και πρόθυμα να βοηθήσουν έπαιρναν ένα αυτοκόλλητο που
είχε ένα χαμόγελοκαι το τοποθετούσαν στο χάρτη. Δέκα
αυτοκόλλητα έκαναν το παιδί «καλό πολίτη».
Βιώσιμη ανάπτυξη: Δύο φοιτήτριες που δίδασκαν
εντεκάχρονους μαθητές χρησιμοποίησαν λογοτεχνικά κείμενα. Η Jayne διερεύνησε τον αποδεκατισμό της
θαλάσσιας ζωής και
ιδιαίτερα της φάλαινας από τον άνθρωπο, ενώ η Charlotte
σε ένα μάθημα ανάγνωσης χρησιμοποίησε το μυθιστόρημα της Anne Fine για τον
πυρηνικό πόλεμο και
τις επιπτώσεις του, προκειμένου να υποκινήσει συζήτηση. Άλλοι φοιτητές χρησιμοποίησαν
στις τάξεις φυτά και δραστηριότητες ανακύκλωσης.
Διαφορετικότητα: Η Claire με τα
εννιάχρονα-δεκάχρονα παιδιά της τάξης χρησιμοποίησαν ένα μυθιστόρημα που υπήρχε ήδη στην τάξη σχετικά
με τους Βιετναμέζους, με σκοπό να διερευνήσουν τις διαφορές που υπάρχουν
ανάμεσα στα παιδιά του σχολείου και στα παιδιά από το Βιετνάμ. Άλλοι φοιτητές
δίδαξαν για το ρατσισμό σε παιδιά 6-7 ετών και για θρησκευτικές εκδηλώσεις σε
επτάχρονους μαθητές.
Αξίες και αντιλήψεις: Η Judith
με τους εντεκάχρονους μαθητές της κατασκεύασαν και μελέτησαν τη χρήση της
μάσκας σε άλλους πολιτισμούς και στη συνέχεια ανέλυσαν μύθους, θρύλους,
προλήψεις και πεποιθήσεις που συνδέονται με αυτές. Ένας άλλος φοιτητής που
δίδαξε σε τάξη παιδιών 8-9 ετών, προκειμένου να καλωσορίσει και να εντάξει ένα
προσφυγόπουλο από την Αλβανία, ασχολήθηκε με τον τρόπο ζωής και τις διαφορές
στον τρόπο ζωής, τη γλώσσα και τον πολιτισμό ανάμεσα στην Αλβανία και την
Αγγλία.
Αλληλεξάρτηση:
Η τάξη της Sarah με εξάχρονους και επτάχρονους μαθητές έγραψε προσευχές και συλλυπητήρια
για τους ανθρώπους στην lνδία μετά τις καταστρεπτικές
πλημμύρες και το σεισμό.
Λύση διαφορών: Αυτός ο τομέας εμφανίστηκε αρκετές
φορές στις απαντήσεις των φοιτητών (και το ίδιο ίσως ισχύει και για τους
δασκάλους), αρκεί να υπάρχουν παιδιά στις σχολικές αίθουσες και τους χώρους
παιχνιδιού. Πολλοί φοιτητές χρησιμοποίησαν το Circle Time12 με τις
τάξεις τους: Τα παιδιά κάθονται σε κύκλο με τις καρέκλες τους και η ομιλία καθορίζεται
από το κράτημα της μπάλας ή μιας κούκλας για να εξασφαλιστεί η δικαιοσύνη και
να κρατιέται η συζήτηση για συναισθήματα και θέματα κάτω από έλεγχο. Τα θέματα
που συζητήθηκαν κυρίως με τα μικρότερα παιδιά ήταν ηαρμονία
μεταξύ των φυλών, οι συγκρούσεις στο χώρο του παιχνιδιού, η «ετικετοποίηση» (απαξιωτική
κατηγοριοποίηση βάσει προκαταλήψεων) και η έλλειψη αρμονικών σχέσεων ανάμεσα σε
ορισμένα κορίτσια...
Επομένως, ενώ έχουμε ένα νόμιμο National Curriculum που προτείνει
τρόπους με τους οποίους οι εκπαιδευτικοί μπορούν να χρησιμοποιήσουν
δραστηριότητες για να ενθαρρύνουν τη μάθηση της παγκόσμιας διάστασης, μόνο στις
συμπληρωματικές, συμβουλευτικές οδηγίες αναφέρονται οι πιο σημαντικές έννοιες.
4.3 Το δεύτερο μη υποχρεωτικό έγγραφο
περιέχει οδηγίες για κάθε βαθμίδα σχετικά με την Προσωπική, Κοινωνική
Εκπαίδευση, την Αγωγή Υγείας και την Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή13.
Αυτές συνδέονται επίσης με σημαντικές παγκόσμιες και διεθνείς έννοιες.
Με τον πρώτο κύριο τίτλο
«Γνώση, δεξιότητες και κατανόηση» οι στόχοι που εμπεριέχονται είναι:
·
Ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης και της ευθύνης και πλήρης
αξιοποίηση των ικανοτήτων
τους: να κάνουν ό,τι περισσότερο μπορούν.
·
Προετοιμασία για να διαδραματίσουν ενεργητικό ρόλο ως
πολίτες.
·
Ανάπτυξη ενός υγιούς, ασφαλούς τρόπου ζωής.
·
Ανάπτυξη καλών σχέσεων και σεβασμός των διαφορών
ανάμεσα στους ανθρώπους.
Στο
δεύτερο επίπεδο (7-11 ετών) ειδικά θέματα αναφέρονται σε ζητήματα και απόψεις, προκλήσεις και πράξεις, «ετικετοποίηση.. και ρατσισμό, στην πολιτισμική, εθνική,
φυλετική και θρησκευτική διαφορετικότητα, στο φύλο και τις ειδικές ανάγκες, στη
δημιουργία στερεοτύπων, στη δημοκρατία και στις διαφορετικές αξίες και έθιμα
άλλων λαών.
Με το δεύτερο
κύριο τίτλο «Εύρος ευκαιριών», τα παιδιά: ...θα έπρεπε να
διδαχτούν τη γνώση, τις δεξιότητες και την κατανόηση (αν, φυσικά, μπορεί
κάποιος να διδάξει την «κατανόηση»!) μέσα από ευκαιρίες για:
α λήψη ευθύνης
β θετικό αυτοσυναίσθημα
γ συμμετοχή
δ υιοθέτηση πραγματικών επιλογών
και λήψη αποφάσεων
ε συνάντηση και συνομιλία με
ανθρώπους
στ ανάπτυξη σχέσεων μέσα από την εργασία και το παιχνίδι
ζ θεώρηση των
κοινωνικών και ηθικών διλημμάτων που συμβαίνουν στη ζωή
η εύρεση πληροφοριών και συμβουλών
θ προετοιμασία για αλλαγή
Από τα παραδείγματα που αναγράφονται στο βιβλίο για
καθένα από τα παραπάνω επέλεξα να σας παρουσιάσω με περισσότερες λεπτομέρειες
τρία από αυτά:
ε συνάντηση και συνομιλία με ανθρώπους:
Για
παράδειγμα, με ανθρώπους που συνεισφέρουν στην κοινωνία μέσα από περιβαλλοντικές
ομάδες ή διεθνείς οργανισμούς βοήθειας, με ανθρώπους που εργάζονται στο
σχολείο και στη γειτονιά, όπως θρησκευτικοί ηγέτες και αστυνομικοί.
στ ανάπτυξη σχέσεων μέσα από την εργασία και το παιχνίδι: Για παράδειγμα, συμμετοχή σε
δραστηριότητες με ομάδες που έχουν συγκεκριμένες ανάγκες, όπως τα παιδιά
με ειδικές ανάγκες και ηλικιωμένους, επικοινωνία με παιδιά άλλων χωρών μέσω
δορυφόρου, ηλεκτρονικού ταχυδρομείου ή γραμμάτων.
ζ θεώρηση των κοινωνικών και
ηθικών της ζωής: Για παράδειγμα, ενθάρρυνση του σεβασμού και της κατανόησης
ανάμεσα σε διαφορετικές φυλές και αντιμετώπιση της παρενόχλησης.
Είναι προφανές ότι τα παραπάνω
αποτελούν τον πυρήνα του θέματος των παγκόσμιων ζητημάτων στο Αναλυτικό
Πρόγραμμα του δημοτικού σχολείου. Είναι κρίμα που όλα αυτά είναι μόνο συμβουλές
στα σχολεία και τους δασκάλους και όχι νομική υποχρέωση. Εδώ φαίνεται να
υπάρχει συνοχή στην προσέγγιση και μια ξεκάθαρη έμφαση στη λύση προβλημάτων και
στις δεξιότητες σκέψης.
Θεωρώ ότι τα δύο έγγραφα που ανέφερα
είναι ιδιαίτερα σημαντικά για την προώθηση της παγκόσμιας μέριμνας στην
πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Παρά το γεγονός ότι δεν δεσμεύουν νομικά τα σχολεία, τα
περισσότερα από αυτά τα λαμβάνουν υπόψη και ενεργούν σύμφωνα με αυτά.
Αφού αυτού του είδους τα έγγραφα εκδίδονται από την κυβέρνηση, αυτόματα
αποκτούν αναγκαστική ισχύ.
5 Μη
κυβερνητικές οργανώσεις
και παγκοσμιοποίηση
Ως εδώ εξετάσαμε τις κυβερνητικές και σχολικές
πρωτοβουλίες σχετικά με ζητήματα παγκοσμιοποίησης. Παρ' όλα αυτά ορισμένες από
τις πιο ενδιαφέρουσες και αξιόλογες πρωτοβουλίες σχετικά με την παγκοσμιοποίηση
και τη δουλειά στα σχολεία προέρχονται από μη κυβερνητικές
οργανώσεις. Αυτές είναι πιθανόν και οι πιο γόνιμες και εφευρετικές πηγές
για όποιο σχολείο επιθυμεί να αναπτύξει τη διεθνή και την παγκόσμια
εκπαίδευση.
Η αξιοποίηση αυτών των οργανισμών
όμως είναι εθελοντική και εξαρτάται από την προθυμία για συμμετοχή και
την ενεργοποίηση προς την κατεύθυνση αυτή του κάθε σχολείου και των
εκπαιδευτικών του. Στη συνέχεια θα αναφερθώ σε δύο παραδείγματα τέτοιων
οργανισμών που παρέχουν ευκαιρίες στα σχολεία.
5.1 Το πρώτο
είναι το Central Bureau for International Education and Training, το οποίο συχνά αναφέρεται ως Το Κεντρικό Γραφείο
και είναι μέρος του Βρετανικού Συμβουλίου. Το Κεντρικό Γραφείο προωθεί
δυναμικά τα Προγράμματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και διευκολύνει πολυάριθμα
εφευρετικά διεθνή προγράμματα και εξελίξεις, τα οποία μπορούν τα σχολεία να
εκμεταλλευτούν εθελοντικά. Αυτές οι πρωτοβουλίες εμπεριέχουν την επιμόρφωση
των εκπαιδευτικών14, προγράμματα ανταλλαγής, τη διεξαγωγή ερευνών,
συνεργασίες και διεθνείς ευκαιρίες, που όλες περιγράφονται στο τριμηνιαίο
περιοδικό του15 και στην ιστοσελίδα του. Σαφώς οι νέες τεχνολογίες
προωθούν αυτή τη δραστηριότητα.
Το τεύχος του φθινοπώρου του
Κεντρικού Γραφείου αφιερώνει τέσσερις σελίδες στο να βοηθήσει τα σχολεία να
δημιουργήσουν μια διεθνή διάσταση στην πολιτική τους αναφέροντας ως ένα
πλεονέκτημα το ότι: «ενθαρρύνει την επικέντρωση στην παγκόσμια διάσταση σε όλες
τις πλευρές της εργασίας στο σχολείο, συμπεριλαμβανομένων των συνελεύσεων, της
συλλογικής θρησκευτικής λατρείας και των εκθέσεων. Επίσης υπογραμμίζει τους
τρόπους δημιουργίας μιας σχολικής πολιτικής σε αυτό τον τομέα βήμα προς βήμα. Η
ιστοσελίδα του Γραφείου «Παράθυρα στον κόσμο»16 είναι μια τεράστια
βάση δεδομένων που επιτρέπει στα σχολεία να βρουν σχολεία-συνεργάτες από όλο
τον κόσμο. Προς το παρόν στη βάση δεδομένων υπάρχουν 2.500 σχολεία από 84
διαφορετικές χώρες.
Το
Κεντρικό Γραφείο διοργανώνει το Πρόγραμμα COMENIUS17 της
Ευρωπαϊκής Ένωσης για
Βοηθό στη Διδασκαλία της Γλώσσας (στο οποίο συμμετέχω) και τοποθετεί δασκάλους
που μόλις αποφοίτησαν σε σχολεία στην Ευρώπη όπου διδάσκουν τη μητρική τους
γλώσσα και τον πολιτισμό. Στα πλαίσια αυτού του διακανονισμού οι δάσκαλοι
πρέπει να συνδέσουν το νέο ευρωπαϊκό τους σχολείο με ένα σχολείο στη χώρα από
την οποία προέρχονται Φέτος κάποιοι από τους περσινούς τελειόφοιτους βρίσκονται
σε δημοτικά σχολεία στην Ιταλία και στη Σουηδία, από όπου θα συνάψουν σχέσεις
με σχολεία στην Αγγλία. Αυτό θα εμπλουτίσει τις μαθησιακές εμπειρίες των
μαθητών και στις δύο χώρες.
5.2 Ένας δεύτερος, πολύ διαφορετικός
οργανισμός που προσφέρει ευκαιρίες για την ανάπτυξη παγκόσμιων προοπτικών στο δημοτικό σχολείο
είναι η φιλανθρωπική οργάνωση Oxfam. Αυτή
εξέδωσε ένα οκτασέλιδο document που ονομάζεται «Ένα
Αναλυτικό Πρόγραμμα για Παγκόσμια Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή»18.
Η φιλανθρωπική οργάνωση γράφει ότι ενσωματώνει και προωθεί «πολυπολιτισμική,
αντιρατσιστική [και] αναπτυξιακή, περιβαλλοντική εκπαίδευση» στο Αναλυτικό της
Πρόγραμμα, βασικός σκοπός του οποίου είναι η «καταπολέμηση της φτώχιας».
Ακολουθούν κάποια σχόλια για τους νέους
ανθρώπους και την ανάγκη να συνειδητοποιήσουν τις παγκόσμιες προκλήσεις, ενώ
στη συνέχεια η Oxfam περιγράφει τα χαρακτηριστικά του
«Παγκόσμιου Πολίτη» και των «Βασικών Στοιχείων για μία υπεύθυνη Παγκόσμια
Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή» βασιζόμενη στις περιοχές του National
Curriculum «Γνώση και κατανόηση», «Δεξιότητες» και
«Αξίες και στάσεις». Όλα αυτά δίνονται λεπτομερώς στις παραπομπές στο τέλος του
ανά χείρας σας αντιγράφου. Πολλές πρακτικές δραστηριότητες για εκπαιδευτικούς
και τους μαθητές τους υπάρχουν επίσης στο Αναλυτικό Πρόγραμμα του Oxfam, μια δραστηριότητα σχετικά με την διατροφή, τη
σημασία και τις ρίζες της, την πείνα και το εμπόριο με δίκαιους όρους.
Συμπτωματικά ένα νέο αναλυτικό πρόγραμμα για την Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή
θα γίνει υποχρεωτικό σε όλα τα δημόσια σχολεία της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης
το Σεπτέμβριο του 2002.
6 Περίληψη και συμπεράσματα
Σε αυτό το σημείο θα ήταν χρήσιμο να
συγκεφαλαιώσουμε την ανάλυση ως αυτό το σημείο για την κατάσταση στην Αγγλία.
Όσο κι αν δεν υπάρχει κάποιες φορές
συνοχή και όσο κι αν υπάρχουν ασυνέπειες στον προγραμματισμό και την
οργάνωση της διδασκαλίας και της μάθησης στο Αναλυτικό Πρόγραμμα του δημοτικού σχολείου, είναι πολλά αυτά
που μπορούν να επιτευχθούν σε σχέση με τις παγκόσμιες προοπτικές στο αναλυτικό
πρόγραμμα.
Οι άγγλοι μαθητές μπορούν να μάθουν
για τις παγκόσμιες προοπτικές από τις δραστηριότητες του Αναλυτικού Προγράμματος.
Μπορούν να διερευνούν σημαντικές έννοιες σχετικά με την
παγκοσμιοποίηση, με το να χρησιμοποιούν κριτική σκέψη και δραστηριότητες λύσης
προβλημάτων. Τα σχολεία μπορούν να συμμετέχουν σε διάφορες
έρευνες και προγράμματα παγκόσμιας εμβέλειας. Όλα αυτά συμβαίνουν με την αναζήτηση
πηγών συχνά από το Internet και μέσα από την
ηλεκτρονική επικοινωνία με τη μορφή του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου.
Παρ' όλα αυτά, δεδομένων των
προαναφερθέντων, πολλά είναι αυτά που εξαρτώνται από την προθυμία, την
αποφασιστικότητα και τη διορατικότητα των δασκάλων, των σχολείων και των
πολιτικών που υιοθετούν, δημιουργούν και αναπτύσσουν. Όλα τα δημοτικά σχολεία
πρέπει πλέον να έχουν ένα Σχέδιο Σχολικής Ανάπτυξης με ξεκάθαρους σκοπούς,
απαραίτητες πράξεις, προσωπικό που εμπλέκεται και σημαντικές ημερομηνίες, ως
προς τις οποίες πρέπει να πετύχουν αποτελέσματα. Αυτά τα πλάνα είναι διαθέσιμα
για ενδελεχή εξέταση και αξιολόγηση. Προσαρμόζονται στα πλαίσια και τις
ιδιαίτερες ανάγκες τωνσχολείων19 με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλές διαφορές
ανάμεσά τους. Οι εκπαιδευτικοί και τα σχολεία επιλέγουν τις δικές τους πηγές,
προκειμένου να υποστηρίξουν τη δική τους διδασκαλία με βάση το Εθνικό Αναλυτικό
Πρόγραμμα. Από αυτό προκύπτει η έλλειψη ομοιομορφίας στην ανάληψη
πρωτοβουλιών, όπως αυτές στις οποίες αναφερθήκαμε.
Πώς εναρμονίζεται όλη αυτή η περιγραφή και η συζήτηση με τις σύγχρονες ιδέες για την παγκοσμιοποίηση της εκπαίδευσης; Εδώ θα κάνω τρεις παρατηρήσεις. Καταρχήν ζητήματα σχετικά με την πολιτική και κοινωνική αγωγή, την εκπαίδευση και την παγκόσμια μέριμνα έχουν ξεκάθαρη απήχηση σε πολλές χώρες. Δεύτερον, η χρήση της Πληροφορικής και η αυξανόμενη διάθεση των πόρων καθιστούν δυνατή τη μάθηση για άλλους πολιτισμούς και άλλες χώρες με τρόπους που δεν θα μπορούσε να φανταστεί κανείς λίγα χρόνια πριν. Τρίτον, ενώ οι εθνικές κυβερνήσεις αρχίζουν να οργανώνουν και να ελέγχουν το Αναλυτικό Πρόγραμμα στα σχολεία τους, είναι σαφές ότι η χρήση των Νέων Τεχνολογιών στην εκπαίδευση καταργεί τα εθνικά σύνορα και διευκολύνει την αυξανόμενη επαφή και δημόσια συζήτηση στα εκπαιδευτικά συστήματα.
Με το να επικοινωνήσω μαζί σας
σήμερα για την Αγγλία, νομίζω ότι έχω παίξει ένα μικρό ρόλο στην
παγκοσμιοποίηση της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης. Με το να συζητήσω μαζί σας και
να μάθω από εσάς τις επόμενες ημέρες, θα έχουμε όλοι λάβει μέρος σε αυτό το
σενάριο της παγκοσμιοποίησης, δηλαδή στο να φέρουμε σε επαφή μέρη του
εκπαιδευτικού κόσμου.
REFERENCES ΑΝD NOTES
1 Porter (1999), however, offers a simple,
clear delinition: «The process by which people and nations ΟΙ the world
are increasingly drawn together into a single entity».
Porter, J. 1999.
Reschooling and the global luture: Politics, econornics and the English
experience. Oxlord: Symposium. Quoted in Mortimore, Ρ. 2001.
Globalisation, Effectiveness and Improvement. Schoo/ Effectiveness and
Schoo//mρrovement,
12, 1,229-249.
2
Hallak, Τ.
2000. Globalisation and its impact οn education. in Τ. Mebrahtu, Μ. Crossley
& D. Johnson (eds). 2000, G/obalisation, Educationa/ Transformation and Societies in Transition. Oxlord:
Symposium.
3 Maden, Μ. 2000. New Labour's
Bonapartist tendency. The Times Educationa/ Supplement, 25 February 2000, 24.
4 Department lor Education and Employment &
Qualifications and Curriculum Authority. 1999. The Nationa/ Curricu/um:
Handbook for ρrimary
teachers in Eng/and. London: ΟfΕΕ
& QCA. http://www.nc.uk.net
5 Key stage 1 = 5-7 year olds; key stage 2 =
7-11 year olds; key stage 3 = 11-14 year olds; key stage 4 = 14-16 year olds.
6 Qualilications and Curriculum Authority (QCA),
83 Piccadilly, London, WIJ 8ΟΑ, England.
http: 11 www.qca.org.uklca/subjects/re
http: //
www.qca.org.uklca/subjects/re/model syllabus.asp
7 See lor example: Οnline:
Computers in Education. The Times Educationa/ Supp/ement, 12 October 2001.
Next issue with The Times Educationa/ Supp/ement, 9 November 2001.
The Guardian (occasional
Tuesday supplement): educ@guardian: Inlormation and communication technology in
education, 25 September 2001.
The National
Grid lor Learning: http//www.ngfl.gov.uk
8 Department lor DfEE
Education & Employment. 1998. The Nationa/ Literacy Strategy: Framework for teaching.London:
DfEE
The National
Literacy Strategy & the range ΟΙ work covered
relating to other
cultures:
Year 1 (5-6)
patterned language Irom a range
ΟΙ
cultures (Term 2)
Year 2 (6-7)
stories and poems lorm other cultures (Term 2)
Year 3 (7-8)
myths, legends, lables and parables (Term 2)
oral and
perlormance poetry Irom different cultures (Term 2)
Year 4 (8-9)classic and modern poetry, including poems
Irom different cultures and times (Term 2)
stories
Irom other cultures (Term 3)
range ΟΙ poetry in
dillerent lorms, e.g. Haiku... (Japanese) (Term
3)
Year 5 (9-10) traditional stories, myths, legends, lables Irom a range ΟΙ
cultures (Term 2)
novels,
stories and poems Irom a variety ΟΙ cultures and
traditions (Term 3)
9 Department lor Education & Employment.
1991. The Nationa/ Numeracy Strategy. London: DfEE.
10
Department lor Education and Employment & Qualilications and Curriculum
Authority. 2000. Deve/oρing a g/oba/
dimension in the schoo/ curricu/um. London: DfEE
& QCA. http: //dfes.gov.uk
The Global
Dimension in Education. «Underlying the notion ΟΙ a global
dimension to the curriculum are eight key concepts. These underpin subject
areas and help us clarily what the global dimension means».
«Citizenshiρ: Gaining the knowledge, skίlls
and understanding necessary to become inlormed, active and responsible global
citizens».
«Sustainab/e
deve/oρment:
Understanding the need to maintain and improve the
quality ΟΙ Iίle
now without damaging the planet lor luture generations».
«Socia/
justice: Understanding the importance ΟΙ social
justice as an element in both
sustainable development and the improved wellare ΟΙ all people».
“Diversity: Understanding
and respecting differences and relating these to our common humanίty».
“Va/ues and ρerceρtiσns: Developing
a critical evaluation ΟΙ
images ΟΙ
the developing world and an appreciation ΟΙ the effec! these have on people's attitudes and
values».
“/nterdeρendence: Understanding
how people, places and environmenIs are inextricably inIerrelaIed and tha!
events have repercussions on global scale».
“Cσnflict resσ/utiσn: Understanding
how conflicIs are a barrier tο developmen! and why there is a need lor their
resolution and the promotion ΟΙ harmony».
"Human
Rights: Knowing abou! human rights and understanding their
breadth and universality».
11
Hazigeorgiou (2001), lor example, has written persuasίvely and
comprehensively abou! the value tο pupils ΟΙ dealing wίth global
issues and problems such as these in the science.
Hazigeorgiou,
V. 2001. Global Problems on the Curriculum: Towards a More Humanistic and a
More "Constructivist» Science Education, Curriculum, 22, 1, 17-25.
12
For lurther ίnlormation see:
Collins, Μ. 2001. Circle
Time for the Very Yσung.
BrisIol: Luck Duck Publishing.
Available
Irom: Luck Duck Publishing, Ltd. 3 Thorndale Mews, Clifton. Bristol, BS8 2ΗΧ.
England. Price Ε
10.
13
Department lor Education and SkiIIs. 2000. Nσn-statutory
guidelines for Personal. Social and Hea/th Educatiσn and
Citizenshiρ
at Key stages 1 & 2, London: DIES.
http: //www.nc.uk.net
14 Α uselul resource lor in-service training is:
Brownlie, Α & Lambourne, Α. 2001, Develoρing Global
Citizens in Primary Schools. London: The CenIral Bureau.
Α 30 minuIe
video programme and bookleI, originally lor BBC Schools, providing an in
service resource lor Ieachers and schools. Available Irom: The CenIral Bureau,
The British Council, 10 Spring Gardens, London SW1 2ΒΝ, England.
.Price Ε
5.
15 The CenIral Bureau. News: The Magazine σ' the Central
Bureau. Autumn 2001. The CenIral Bureau, The British Council,
1 Q Spring Gardens, London SW1 2ΒΝ. http: //www.centralbureau.org.uk
The
υκ
government now has esIablished a two year programme lor study visits and
exchanges lor Ieachers [Teachers InIernational Prolessional Developmen! (ΤΙΡD)
Programme]. The website coIIates the range ΟΙ opporIunities and gives lurther deIails:
http://www.dfee.gov.uk/tipd
16 "Windows oη the World»: The CenIral Bureau's
partner-linding daIabase:
http://www.wotw.org.uk
17 COMENIUS Language AssisIanIs' programme:
http://www.cun.org/cun.org2/eun/index_comenius
18
Fooks, L. (no date). Α Curriculum for Global Citizenshiρ. Oxlord:
Oxlam Developmen! Education Programme.
http://www.oxfam.org.uk/coolplanet/teachers/g lobciti/g lobciti. htm
"The Global
Citizen: Oxlam sees the Global Citizen as someone who:
·
is aware ΟΙ the wider
world and has a sense ΟΙ
their own role as a world citizen;
·
has respect and values diversity;
·
is willing tο act tο make the world a more equitable and susIainable place;
·
takes responsibility lor their
actions»
"The key elemenIs lor responsible Global
Citizenship:
Knσwledge and Understanding Skills
Social
justice and equity Critical
thinking
Diversity Ability to argue effectively
Globalisalion
and inlerdependence Abilily 10
challenge injuslice and inequalilies
Peace and
conllicl Respect lor
people and Ihings
Co-operalion and conllicl resolulion
Values and attitudes
·
Sense ΟΙ idenliy and sell-esleem
·
Empalhy
·
Commilmenl
10 social juslice and equily
·
Value and respecl lor diversily
·
Concern lor Ihe environmenl and
commilmenl 10 suslainable developmenl
·
Beliel Ihal people can make a
difference».
19 One example ΟΙ an objeclive in such a School Developmenl Plan
was where a school in Yorkshire, wilh all while pupils, wanled 10 develop a
mulli-cuItural dimension 10 ils work. Α gainsl Ihe objeclive, aclions were lisled, one ΟΙ which was
Ihe Iwinning ΟΙ
Ihe school wilh an Alrican lownship. One evenlual oulcome ΟΙ Ihis was Ihe
visil 10 Ihe school by Zulu dancers