Διαφορές φύλων στην επεξεργασία λεκτικών ερεθισμάτων στη μητρική γλώσσα

Της Γεωργίας Ανδρέου και του Ανάργυρου Καραπέτσα

Διαφορές στην επεξεργασία λεκτικών ερεθισμάτων έχουν παρατηρηθεί μεταξύ των δύο φύλων (Andreou et al., 2001; Beeman et al., 1994; Karapetsas et al., 2001). Έρευνες έδειξαν ότι τα αγόρια χρησιμοποιούν πολύ περισσότερο το αριστερό εγκεφαλικό ημισφαίριο για την αντίληψη και κατανόηση της γλώσσας απ' ότι τα κορίτσια (Berninger et al., 1992; Inglis et al., 1982; McGlone, 1980). Η επικράτηση δηλαδή του ενός εγκεφαλικού ημισφαιρίου είναι εμφανέστερη στα αγόρια, ενώ μια τάση συμμετρίας εκδηλώνεται συχνότερα στα κορίτσια. Οι διαφορές μεταξύ των δύο φύλων έχουν αποδοθεί στις διαφορές του ρυθμού με τον οποίο ωριμάζει ο εγκέφαλός τους. Ο εγκέφαλος των κοριτσιών ωριμάζει πιο γρήγορα από των αγοριών κι αυτή η γρηγορότερη ωρίμανση των κοριτσιών σημαίνει μικρότερη τελική πλαγίωση, δηλαδή αυξημένη ημισφαιρική συμμετρία και αυξημένη λεκτική ικανότητα. Η εδραίωση των λεκτικών ικανοτήτων στα αγόρια γίνεται σε μεγαλύτερη ηλικία απ' ότι στα κορίτσια, με συνέπεια την απώλεια εναλλακτικών λύσεων στο μη κυρίαρχο ημισφαίριο λόγω της μειωμένης πλαστικότητας του εγκεφάλου με το πέρασμα της ηλικίας και την επικράτηση του αριστερού ημισφαιρίου στην επεξεργασία της γλώσσας.

Με βάση τα προηγούμενα, διερευνήσαμε τη συμμετοχή του αριστερού και δεξιού Ινιακού και Κροταφικού λοβού στην επεξεργασία λεκτικών ερεθισμάτων στη μητρική γλώσσα. Η ομάδα μας αποτελούνταν από 50 άτομα (25 αγόρια και 25 κορίτσια) τα οποία ήταν όλα δεξιόχειρα και η μητρική τους γλώσσα ήταν η Ελληνική. Τοποθετήσαμε εξωτερικά ηλεκτρόδια στις περιοχές που αντιστοιχούν στον Ινιακό λοβό, διότι εκεί είναι η περιοχή για την αντίληψη των οπτικών ερεθισμάτων και στον Κροταφικό λοβό, διότι εκεί είναι η περιοχή για την κατανόηση λεκτικών ερεθισμάτων. Κατόπιν προβάλλαμε σε οθόνη ζεύγη λέξεων που ομοιοκαταληκτούσαν ή όχι και ζεύγη που είχαν κάποια νοηματική σχέση ή όχι. Η αντίδραση του εγκεφάλου στα ερεθίσματα καταγράφεται με τη μορφή κυματομορφής πάνω στην οποία μετρήσαμε το χρόνο που εμφανίστηκε η κορυφή Ν1, που αντανακλά το βαθμό προσοχής του εξεταζομένου, η Ρ1, που εμφανίζεται σε κάθε οπτικό ερέθισμα, η Ν2, η οποία σχηματίζεται κατά τη διάρκεια επιλογής απάντησης του εξεταζομένου στο ερέθισμα και η Ρ2, η οποία σχηματίζεται κατά τη διάρκεια οπτικής παρουσίασης μεμονωμένων γραμμάτων και ανάγνωσης λέξεων (Helenius et al., 1998; Neville et al., 1986; Neville et al., 1982).

Η στατιστική ανάλυση που έγινε ήταν πολλαπλή ανάλυση διακύμανσης (mixed-design analysis of variance, MANOVA) και χρησιμοποιήθηκε το στατιστικό πρόγραμμα SPSS. Ως παράγοντες χρησιμοποιήθηκαν: αριστερός και δεξιός Ινιακός και Κροταφικός (αριστερός -δεξιός Ινιακός και αριστερός-δεξιός Κροταφικός), είδος δοκιμασίας (ομοιοκαταληξία-σημασιολογία) και φύλο (αγόρια-κορίτσια) και ως εξαρτημένες μεταβλητές οι χρόνοι που καταγράφηκαν οι κυματομορφές Ν1, Ρ1, Ν2 και Ρ2. Στατιστικά σημαντικές διαφορές (p< .05) βρέθηκαν ανάμεσα στον αριστερό και δεξιό Ινιακό και Κροταφικό εγκεφαλικό λοβό σε όλες τις κυματομορφές και στις δύο δοκιμασίες στα αγόρια, με υπεροχή του αριστερού εγκεφαλικού ημισφαιρίου. Αντίθετα στα κορίτσια δεν βρέθηκαν στατιστικά σημαντικές διαφορές παρά μόνο ανάμεσα στον αριστερό και δεξιό Κροταφικό λοβό στη δοκιμασία της ομοιοκαταληξίας, με υπεροχή του αριστερού ημισφαιρίου, όπως έχει προηγουμένως αποδειχθεί υπερέχει στην φωνολογική επεξεργασία των λέξεων (Joanette et al., 1988; Karapetsas et al., 2001; Rayman et al., 1991). Oι μέσοι όροι του λανθάνοντα χρόνου των κυματομορφών του αριστερού και δεξιού Ινιακού και Κροταφικού στην ομοιοκαταληξία και νοηματική δοκιμασία σε αγόρια και κορίτσια παρουσιάζονται στον Πίνακα 1.

Συμπερασματικά θα μπορούσαμε να πούμε ότι τα κορίτσια εκμεταλλεύονται πλήρως τις ικανότητες των δύο εγκεφαλικών ημισφαιρίων αφού και τα δύο συμμετέχουν στην επεξεργασία γλωσσικών ερεθισμάτων, ενώ τα αγόρια περιορίζονται στις δεξιότητες μόνο του αριστερού ημισφαιρίου για να επεξεργαστούν τη γλώσσα. Αυτό θα μπορούσε να δικαιολογήσει και την υπεροχή των κοριτσιών στην εκτέλεση λεκτικών δοκιμασιών.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Andreou, G., & Karapetsas. (2001) Hemispheric asymmetries of visual ERPs in left-handed bilinguals. Cognitive Brain Research, 12, 333-335.

Beeman, M., Friedman, RB, Grafman, J, Perez, E, Dimond, S. and Lindsay,

MB. 1994. Summation priming and coarse semantic coding in the right hemisphere. Journal of Cognitive Neuroscience 6: 26-45.

Berninger, J. H and Fuller, F. 1992. Gender differences in orthographic, verbal and

compositional fluency: Implications for diagnosis of writing disabilities in primary grade children. Journal of School Psychology 45: 427-442.

Helenius, P, Salmelin, R, Service, E. and Connolly, FJ. 1998. Distinct time courses

of word and context comprehension in the left Temporal cortex. Brain 121: 1133-1142.

Inglis, J, Ruckman, M, Lawson, JS, Maclean, AW. and Monga, TN. 1982. Sex differences in the cognitive effects of unilateral brain damage. Cortex 18: 257-276.

Joanette, Y. and Goulet, P. 1988. Word naming in right brain-damaged subjects. In Right Hemisphere Contributions to Lexical Semantics (ed. C. Chiarello), pp. 1-18. New York: Springer Verlag.

Karapetsas, A. and Andreou, G. 2001. Visual field asymmetries for rhyme and semantic tasks in fluent and non-fluent bilinguals. Brain and Language 78: 53-61.

McGlone, J. 1980. Sex differences in human brain asymmetry: A critical survey. Behavioral and Brain Sciences 3: 215-262.

Neville, HJ, Kutas, M, Chesney, G. and Schmidt, AL. 1986. Event-related brain potentials during initial encoding and recognition memory of congruous and incongruous words. Journal of Memory and Language 25: 75-92.

Neville, HJ, Kutas, M. and Schmidt, AL. 1982. Event-related potential studies of cerebral specialization during reading: Studies of normal adults. Brain and Language 16: 300-315.

Rayman, J. and Zaidel, E. 1991. Rhyming and the right hemisphere, Brain and Language 43: 89-105.

ΠΙΝΑΚΑΣ 1. ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΣΤΟ ΛΑΝΘΑΝΟΝΤΑ ΧΡΟΝΟ ΤΩΝ ΚΥΜΑΤΟΜΟΡΦΩΝ ΤΟΥ ΙΝΙΑΚΟΥ ΚΑΙ ΚΡΟΤΑΦΙΚΟΥ ΛΟΒΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΛΕΚΤΙΚΩΝ ΕΡΕΘΙΣΜΑΤΩΝ ΣΤΗ ΜΗΤΡΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ ΣΕ ΑΓΟΡΙΑ ΚΑΙ ΚΟΡΙΤΣΙΑ

ΑΙ ΑΚ ΔΙ ΔΚ

Λανθάνων Χρόνος* N1 P1 N2 N2 P2 N1 P1 N2 N2 P2

Αγόρια M SD M SD M SD M SD M SD M SD M SD M SD M SD M SD

Ομοιοκαταληξία 77.10 0.76 104.86 0.88 169.07 0.91 183.28 0.58 194.76 0.47 81.92 1.23 106.07 0.68 175.28 1.24 185.78 0.67 196.00 0.98

Νοηματική Δοκιμασία 79.58 1.56 103.30 0.85 170.35 0.91 181.37 0.84 190.41 0.85 82.28 1.95 106.40 0.88 175.40 0.92 189.31 0.79 195.42 0.85

Κορίτσια

Ομοιοκαταληξία 75.33 0.84 101.30 0.80 166.18 0.72 178.17 0.76 191.17 0.76 75.87 0.68 101.76 0.89 166.81 0.91 180.99 0.82 193.25 0.76

Νοηματική Δοκιμασία 77.33 0.89 101.22 0.76 167.18 0.67 176.73 0.89 187.91 0.59 77.53 0.92 101.47 0.74 167.43 0.74 176.73 0.89 187.98 0.59

* σε msec