Η βαθμολογία των μαθητών στο μάθημα της Γλώσσας και η κοινωνική τους προέλευση. Μια πανελλαδική έρευνα

Του Χαράλαμπου Μπαμπαρούτση

Εισαγωγή

Η θεωρία του φυσικού «χαρίσματος», που θεωρεί τις υπαρκτές ανισότητες στην βαθμολογία των μαθητών σαν άμεση και φυσική συνέπεια των ατομικών διαφορών στις ικανότητες, τα τελευταία χρόνια αμφισβητείται.

Έρευνες που έχουν γίνει στο εξωτερικό και κάποιες μικρής έκτασης στην Ελλάδα, όχι μόνο δεν επιβεβαιώνουν την παραπάνω θεωρία αλλά αντίθετα οδηγούν στην αναίρεσή της.

Έτσι η καλή ή κακή σχολική επίδοση, όπως αυτή προσδιορίζεται από τη βαθμολογία στο σχολείο, σχετίζεται με κοινωνικο-οικονομικά χαρακτηριστικά (επάγγελμα, μόρφωση γονέων και οικονομική δυνατότητα, κοινωνική θέση κ.ά.).

Κατά συνέπεια οι διάφορες γνώσεις και επιδόσεις των μαθητών στο σχολείο δεν είναι προϊόν κάποιων ατομικών τους χαρακτηριστικών αλλά συνέπεια της συνολικής ως τότε διαμόρφωσης της προσωπικότητάς τους μέσα σε διαφοροποιημένα, κοινωνικά προσδιορισμένα περιβάλλοντα.

Η παραπάνω θέση καθώς και προσωπικές μας παρατηρήσεις από όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης ήταν η πρόκληση για τη διεξαγωγή αυτής της έρευνας.

Σκοπός

Σκοπός της παρούσας έρευνας είναι η σχέση της βαθμολογίας των μαθητών στο μάθημα της γλώσσας και της κοινωνικής τους προέλευσης, στην εποχή του διαδικτύου και της κοινωνίας της πληροφορίας.

Ειδικότερα ερευνάται η σχέση της βαθμολογίας των μαθητών στο μάθημα της γλώσσας με την κοινωνική τάξη απ΄ την οποία προέρχονται, με το επάγγελμα και τη μόρφωση των δύο γονέων.

Μέθοδος της έρευνας

Η μέθοδος έρευνας που χρησιμοποιήσαμε για τη συλλογή των δεδομένων ήταν: α) ένα ειδικά επεξεργασμένο ερωτηματολόγιο, β) το βιβλίο μητρώου των μαθητών. Το ερωτηματολόγιο αποτελείται από δεκαπέντε κλειστές ερωτήσεις και στο τέλος επισυνάπτεται η βαθμολογία κάθε μαθητή από το βιβλίο μητρώου κάθε σχολείου.

Η επεξεργασία των δεδομένων της έρευνας έγινε με το πρόγραμμα Quantum by SPSS-MR.

Το δείγμα της έρευνας

Η έρευνα έγινε πανελλαδικά. Το αντιπροσωπευτικό δείγμα είναι 2.162 μαθητές της ΣΤ΄ τάξης των δημοτικών σχολείων της χώρας. Απ΄ αυτούς οι 1.107 ήταν αγόρια και οι 1.055 ήταν κορίτσια. Επιλέξαμε την τάξη αυτή γιατί έως αυτή την ηλικία η βασική διαμόρφωση του παιδιού επηρεάζεται άμεσα απ΄ το σχολικό και οικογενειακό του περιβάλλον. Ο συνολικός αριθμός των σχολείων της επικράτειας που χρησιμοποιήθηκαν στην έρευνα ήταν 70 και κατανέμονται ανάλογα κατά γεωγραφική περιφέρεια και αστικότητα όπως αναλυτικά φαίνονται στον παρακάτω πίνακα. Το δείγμα επελέγη με την τυχαία δειγματοληψία.

Καθορισμός των κοινωνικοοικονομικών τάξεων

Από τη λεπτομερή διερεύνηση της σχετικής βιβλιογραφίας διαπιστώνεται ότι στην Ελλάδα καμμιά σοβαρή προσπάθεια δεν έχει γίνει προς την κατεύθυνση του προσδιορισμού των κοινωνικών τάξεων της χώρας. Σ΄ αυτό έχουν συντελέσει: η μετακίνηση του αγροτικού πληθυσμού στα αστικά κέντρα και η προοδευτική «προσαρμογή» των παλιών μεταναστών που «αστικοποιούνται».

Με σκοπό να προσεγγίσουμε το θέμα και να καταλήξουμε σε κάτι συγκεκριμένο, πράγμα απαραίτητο για την επεξεργασία των στοιχείων που μαζέψαμε, ζητήσαμε στοιχεία από την Στατιστική Υπηρεσία της Ελλάδας, από το Ερευνητικό Κέντρο Κοινωνικών Ερευνών (Ε.Κ.Κ.Ε.) και από τις μεγαλύτερες και αναγνωρισμένες εταιρείες ερευνών στην Ελλάδα. Σύμφωνα με όλες αυτές τις πηγές και τα τελευταία διεθνή πρότυπα, με συνδυασμό του επαγγέλματος, της θέσης στο επάγγελμα και του μορφωτικού επιπέδου, καταλήγουμε στις τρεις κοινωνικοοικονομικές τάξεις: την ανώτερη (Α/Β), τη μέση (Γ_1,Γ₂) στην οποία διακρίνουμε την μεσοανώτερη (Γ₁) και μεσοκατώτερη (Γ₂) και την κατώτερη (Δ/Ε). Στη μεσαία κοινωνικοοικονομική τάξη διακρίνουμε μεσοανώτερη και μεσοκατώτερη, επειδή είναι πολυπληθής λόγω του μεγάλου αριθμού κάθε είδους υπαλλήλων – μισθωτών που έχει παρατηρηθεί τις τελευταίες δεκαετίες στη χώρα μας.

Παρουσίαση και ανάλυση των αποτελεσμάτων της έρευνας

Ο πίνακας που ακολουθεί δείχνει τη βαθμολογία των μαθητών του δείγματός μας στο μάθημα της Γλώσσας σε συνάρτηση με την κοινωνική τους προέλευση. Σε κάθε συντεταγμένη του πίνακα υπάρχουν δυο αριθμοί, ο πάνω δείχνει αριθμό μαθητών και ο κάτω το αντίστοιχο ποσοστό. Στην αριστερή κάθετη στήλη αναγράφονται οι βαθμοί από 5 έως 10 και στην οριζόντια στήλη οι κοινωνικο-οικονομικές τάξεις όπως αυτές ορίστηκαν προηγούμενα. Οι μαθητές με την Α/Β κοινωνική προέλευση που ανέρχονται σε 208 του δείγματός μας παρουσιάζουν μηδενικό ποσοστό για το βαθμό 5, 1% στο βαθμό 6, 4,8% στο βαθμό 7 και προχωρώντας ανοδικά φτάνουμε στο 62% για το βαθμό 10. Οι μαθητές με Γ₁ κοινωνική προέλευση, 464 τον αριθμό, κατά 0,2% πήραν βαθμό 5, κατά 2,4% βαθμό 6 και προχωρώντας ανοδικά φτάνουμε στο 52,4% με βαθμό 10. Οι μαθητές με Γ₂ προέλευση βαθμολογήθηκαν με 5 σε ποσοστό 1,4%, με 6 σε ποσοστό 4,2%, με 7 σε ποσοστό 8,9%, με 8 σε ποσοστό 22,9%, με 9 σε ποσοστό 26,4% και με 10 σε ποσοστό 36,2%. Οι μαθητές με Δ/Ε κοινωνική προέλευση πήραν 5 σε ποσοστό 2,4% ανέβηκε το ποσοστό τους στους επόμενους βαθμούς και στο άριστα, φαίνεται καθαρά στον πίνακα, κατεβαίνει το ποσοστό στο 19,3%.

Από τα στοιχεία αυτά φαίνεται καθαρά ότι ο μεγαλύτερος αριθμός των μαθητών με Α/Β και Γ₁ κοινωνική προέλευση βαθμολογείται με άριστα και ελάχιστο έως μηδενικό ποσοστό τους βαθμολογείται με χαμηλούς βαθμούς. Στην Γ₂ προέλευση παρατηρείται συγκριτικά μια αύξηση ποσοστών στην μέση της βαθμολογικής κλίμακας όπου βρίσκεται η πλειοψηφία των μαθητών και μόλις το 36% αντιστοιχεί στο «άριστα». Στους μαθητές με Δ/Ε προέλευση υπάρχει αισθητή πτώση του ποσοστού καθώς ανεβαίνουμε απ΄ την μέση της βαθμολογικής κλίμακας προς το άριστα. Μελετώντας οριζοντίως τον πίνακα είναι εμφανής η άνοδος που παρατηρείται στα ποσοστά των μαθητών, στο κάτω άκρο της βαθμολογικής κλίμακας, όσο κατεβαίνουμε στην κοινωνική προέλευση των μαθητών. Τα αντίθετο φαινόμενο παρατηρείται στο άριστα, όπου κατεβαίνοντας σε κοινωνική προέλευση ελαττώνεται το ποσοστό των μαθητών που βαθμολογείται με το μέγιστο της βαθμολογικής κλίμακας, για να φτάσουμε στο μικρότερο ποσοστό που αφορά τους μαθητές της κατώτερης κοινωνικής προέλευσης.

Παρατηρώντας την τελευταία οριζόντια γραμμή του πίνακα, όπου φαίνεται ο μέσος όρος στο μάθημα της γλώσσας των μαθητών σε κάθε κοινωνικοοικονομική ομάδα, βλέπουμε την σταδιακή πτώση όσο προχωράμε από την Α/Β έως την Δ/Ε κ/ο ομάδα με απόκλιση μεταξύ Α/Β και Δ/Ε κατά 1,16 που σημαίνει περίπου 24% σε ποσοστό, δεδομένου ότι η βαθμολογική κλίμακα είναι πεντάβαθμη πράγμα ιδιαίτερα ενδιαφέρον.

ΠΙΝΑΚΑΣ

ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑ ΜΑΘΗΜΑ

	--------------- Κ/Ο ΟΜΑΔΑ ------------------
	ΣΥΝΟΛΟ	Α/Β	Γ1	Γ2	Δ/Ε
ΣΥΝΟΛΟ	2.162	208	464	987	503
ΓΛΩΣΣΑ
5	27	0	1	14	12
	1.2	0.0	0.2	1.4	2.4
6	100	2	11	41	46
	4.6	1.0	2.4	4.2	9.1
7	214	10	24	88	92
	9.9	4.8	5.2	8.9	18.3
8	424	25	53	226	120
	19.6	12.0	11.4	22.9	23.9
9	571	42	132	261	136
	26.4	20.2	28.4	26.4	27.0
10	826	129	243	357	97
	38.2	62.0	52.4	36.2	19.3
ΜΕΣΟΣ ΟΡΟΣ	8.80	9.38	9.23	8.77	8.22

ΒΑΘΜΟΛΟΓΙΑ ΑΝΑ ΜΑΘΗΜΑ

ΓΛΩΣΣΑ – ΜΕΣΟΙ ΟΡΟΙ

Είναι φανερή η επίδραση των προνομίων των παιδιών που προέρχονται από τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα σε σχέση με αυτά των κατώτερων κοινωνικών στρωμάτων στη βαθμολογία του μαθήματος της Γλώσσας. Για τα προνόμια αυτά θα γίνει λόγος στη συνέχεια της έρευνάς μας όπου θα φανεί η επιμέρους καταλυτική επίδρασή τους στη βαθμολογία.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΑΡΑΒΑΝΗΣ, Γ. (1992), Κοινωνιολογικές βάσεις της Εκπαίδευσης, Αθήνα, Γρηγόρης.

BANKS, O. (1994), H Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης, Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής.

ΒΕΛΤΣΟΣ, Γ. (1986), Κοινωνία και γλώσσα, Αθήνα.

BLACKLEDGE, D.B. (1994), Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης, Αθήνα, Έκφραση.

ΓΚΟΤΟΒΟΣ, Α.Ι. (1985), Παιδαγωγική αλληλεπίδραση, Αθήνα.

FENT, H. (1990), Κοινωνική ένταξη και εκπαίδευση, Αθήνα, Καστανιώτης.

GURVITSCH, G. (1986), Μελέτες για τις Κοινωνικές τάξεις, Αθήνα, Gutenberg.

ΚΑΣΣΩΤΑΚΗΣ, Μ. (1981), Η αξιολόγηση της επίδοσης του μαθητή, Αθήνα, Γρηγόρης.

ΚΑΤΣΙΚΑΣ, Χ. – ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ. Γ. (1994), Η ανισότητα στην Ελληνική Εκπαίδευση, Αθήνα, Gutenberg.

ΚΑΨΑΛΗΣ, Α. (1998), Αξιολόγηση και βαθμολογία στο Δημοτικό Σχολείο, Αθήνα, Gutenberg.

MC KINLEY, D.G. (1984), Social class and Family Life, Clencoe, Illinois, The Free Press.

ΜΠΑΣΛΗΣ, Ι. (1988), Κοινωνική – Γλωσσική διαφοροποίηση και Σχολική επίδοση, Αθήνα, Νέα Παιδεία.

ΜΠΟΥΖΑΚΗΣ, Σ. (1991), Σχολική ένταξη και σχολική επιτυχία, Αθήνα, Σμυρνιωτάκης.

ΠΑΠΑΣ, Α. (1999), Η Αντιπαιδαγωγικότητα της Παιδαγωγικής, Ανανεωμένη έκδοση, Αθήνα, Δελφοί.

ΠΑΠΑΣ, Α. (1999), Σχολική Παιδαγωγική, Αθήνα.

RUSSELL, B. (1980), Εκπαίδευση και κοινωνική τάξη, Αθήνα, Ζαχαρόπουλος.

SQUIBB, P.G. (1993), Education and Class, Educational Research, Τόμος 15.

ΤΖΑΝΗ, Μ. (1983), Σχολική επιτυχία: ζήτημα ταξικής προέλευσης και κουλτούρας, Αθήνα.

ΤΣΙΠΛΗΤΑΡΗΣ, Α. (1994), Μεθοδολογία Επιστημονικής Έρευνας, «Νέα Παιδεία», τεύχος 72.

ΦΡΑΓΚΟΥΔΑΚΗ, Α. (1989), Θεωρίες για την Κοινωνική ανισότητα στο σχολείο, Αθήνα, Παπαζήση.