ΜΕΡΟΣ A'               

Εισαγωγική ομιλία από τον Πρόεδρο του Δ.Σ. της ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΕΛΛΑΔΟΣ κ. ΑΘΑΝΑΣΙΟ ΠΑΠΑ.

 

Κυρίες και Κύριοι,

 Επιτρέψτε μου να προσφωνήσω ιδιαίτερα τους εκλεκτούς προσκεκλημένους μας από το ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ δηλαδή: την Καθηγήτρια Ι BOCK  από το Πανεπιστήμιο του ΜΟΝΑΧΟΥ και τον Καθηγητή L WOODCOCK  από το Πανεπιστήμιο του LEEDS. Η κυρία BOCK υπήρξε και καθηγήτρια μου κατά τις σπουδές μου στη Γερμανία και οι αναμνήσεις είναι συγκινητικές. Με τον κύριο  WOODCOCK έχουμε συνεργαστεί στην Ελλάδα και την Αγγλία με το πρόγραμμα ERASMUS αλλά και σε άλλα συνέδρια που οργανώθηκαν στην Ελλάδα παλαιότερα με πρωτοβουλία μας. Επιθυμώ επίσης να χαιρετίσω τους Πανεπιστημιακούς Καθηγητές που πλαισιώνουν το συνέδριό μας, τους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων, τα μέλη και τους φίλους της Π.Ε.Ε. καθώς και τους συνέδρους που μας τιμούν με την παρουσία τους. Από τη θέση αυτή θέλω ιδιαίτερα να ευχαριστήσω το ΝΟΜΑΡΧΗ Αργολίδας που είναι και βασικός χορηγός του συνεδρίου μας, καθώς και τους συνεργάτες του στη Νομαρχία και τους εκπαιδευτικούς της Περιφέρειας που συμμετέχουν ενεργά και μας υποδέχτηκαν με αγάπη και μας φιλοξενούν. Επίσης όλους τους άλλους χορηγούς την φιλοξενία των οποίων απολαμβάνουμε από την πρώτη ημέρα του συνεδρίου. Βέβαια οι συνάδελφοι στο Δ.Σ. δεν θα έπρεπε να παραλειφθούν. Η συμβολή τους σε αγαστή συνεργασία και σύμπνοια μας οδήγησε στο σημείο που διαπιστώνετε , δηλαδή στην πρώτη συνεδρία της ΟΛΟΜΕΛΕΙΑΣ στην ωραία, φιλόξενη και ιστορική πόλη του ΝΑΥΠΛΙΟΥ.

 

Κυρίες και Κύριοι,

 Σύμφωνα με το πρόγραμμα για τη θεματική του 10ου ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ μας με θέμα: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ: ΝΑΥΠΛΙΟ 8,9 & 10 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2001, θα μιλήσουν διακεκριμένοι επιστήμονες και ερευνητές. Η επιλογή του θέματος από το Δ.Σ. έγινε με μεγάλη περίσκεψη και με γνώμονα και πλαίσιο αναφοράς την ελληνική παιδεία, για την οποία όλοι μας έχουμε μερίδιο ευθύνης, ώστε να διατηρηθεί αλώβητη και να εκπληρώσει τους επιστημονικούς και θεσμικούς της στόχους σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης. Το καινοφανές πρόβλημα της παγκοσμιοποίησης άρχισε να αναρριπίζεται  εσχάτως με συναντήσεις των G8 και τις διαμαρτυρίες των πολιτών με τα αγωνιώδη ερωτήματα για το ποιος θα είναι ο επικαρπωτής αυτών των διακηρυγμένων αρχών αλλά και των αποτελεσμάτων που θα προκύψουν, αν η κίνηση αυτή πάρει σάρκα και οστά και επιβληθεί ως λειτουργία στον πλανήτη μας. Οι ανησυχίες έχουν αρχίσει να εκφράζονται έντονα από τα Μ.Μ.Ε. και η επιστημονική συζήτηση ελπίζουμε ότι θα μας δώσει απαντήσεις στα ποικίλα προβλήματα που μπορεί να προκύψουν από την παγκοσμιοποίηση. Το συνέδριό μας ελπίζουμε ότι θα δώσει τη δυνατότητα να ακουστούν και οι απόψεις εισηγητών από Πανεπιστήμια εκτός της Ελλάδος, ώστε να ενισχυθεί η εγκυρότητα των συμπερασμάτων που θα καταλήξει το ΔΙΕΘΝΕΣ συνέδριό μας. Αφήνω την επιμέρους επιχειρηματολογία να εξελιχθεί στα πλαίσια της επιστημονικής και ερευνητικής δεοντολογίας και παρακαλώ θερμά τους συνέδρους να παρακολουθήσουν τις εισηγήσεις με ενεργητική συμμετοχή και παρεμβάσεις και ερωτήσεις εξατομικευμένα στους εισηγητές. Η Π.Ε.Ε. έδωσε τη δυνατότητα στην παρούσα φάση σε 144 εισηγητές περίπου να κάνουν την εισήγησή τους και να συνεισφέρουν στην προσπάθειά μας για την επιτυχία των σκοπών και στόχων της Παιδαγωγικής Εταιρείας Ελλάδος. Στους εισηγητές του Διεθνούς συνεδρίου μας εναπόκειται να ανταποκριθούν στις προσδοκίες των συνέδρων, γεγονός για το οποίο το Δ.Σ. της Εταιρείας έχει την πλήρη βεβαιότητα. Εύχομαι το τριήμερο του συνεδρίου να αποζημιώσει όλους μας.

 

 

 

 

Ομιλία - Χαιρετισμός από τον Πρόεδρο της Οργανωτικής Επιτροπής Καθηγητή  κ. ΑΘΑΝΑΣΙΟ ΤΡΙΛΙΑΝΟ

Αξιότιμες κυρίες / Αξιότιμοι κύριοι Σύνεδροι,

 

Με την έλευση του νέου αιώνα ο όρος «παγκοσμιοποίηση» ηχεί καθημερινά στα αυτιά μας και θα ηχεί, όπως φαίνεται, για μεγάλο χρονικό διάστημα. Πολιτικοί, δημοσιογράφοι, τεχνοκράτες, ακαδημαϊκοί και άλλοι χρησιμοποιούν πολύ συχνά τη λέξη για να δείξουν ότι κάτι σημαντικό συμβαίνει στον ραγδαία μεταβαλλόμενο κόσμο μας και ότι αναδύεται μια νέα παγκόσμια οικονομική, πολιτική και πολιτιστική τάξη πραγμάτων. Επειδή ο όρος χρησιμοποιείται σε διαφορετικές περιπτώσεις από διαφορετικούς ανθρώπους και για διαφορετικούς σκοπούς, καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολο για τον ερευνητή να προσδιορίσει το τι διακυβεύεται με την προβληματική της παγκοσμιοποίησης, ποια λειτουργία υπηρετεί ο όρος και ποιες επενέργειες ασκεί στη σύγχρονη κοινωνική θεωρία, την πολιτική και την κριτική παιδαγωγική.

Πολλοί ειδικοί ερευνητές υποστηρίζουν ότι ο κόσμος μας σήμερα διακρίνεται από μια επεκτεινόμενη παγκοσμιοποίηση, η οποία ισχυροποιεί την κυριαρχία ενός παγκόσμιου, καπιταλιστικού, οικονομικού συστήματος, παραγκωνίζει τα πρωτεία του κράτους με υπερεθνικές επιχειρήσεις και οργανισμούς και διαβρώνει την τοπική κουλτούρα και παράδοση με την επιβολή ενός παγκόσμιου πολιτισμού.

Όμως πέρα από το γενικό προσδιορισμό της έννοιας «παγκοσμιοποίηση» πρέπει να επισημανθεί ότι στη διεθνή βιβλιογραφία ο όρος αποκτά ποικίλες επιμέρους έννοιες, όπως ότι: α) συνεπάγεται δυτικοποίηση του κόσμου, β) συγκαλύπτει την κυριαρχία του καπιταλισμού, γ) αυξάνει την ομογενοποίηση των πολιτισμών, δ) παράγει διαφορετικότητα και ετερογένεια μέσα από έναν αυξημένο υβριδισμό, ε) αποτελεί στρατηγική για αύξηση της ισχύος και των κερδών των πολυεθνικών επιχειρήσεων και στ) κινητοποιεί για την παραγωγή κοινωνικών αγαθών (περιβαλλοντικές δράσεις, εκδημοκρατισμός των κοινωνιών, νέες τεχνολογίες και σύγχρονα μέσα επικοινωνίας για τις αδύνατες ομάδες των ανθρώπων).

Για κάποιους ο όρος παγκοσμιοποίηση υποδηλώνει την ανάδυση υπερεθνικών θεσμών, οι αποφάσεις των οποίων διαμορφώνουν και περιορίζουν τις πολιτικές επιλογές συγκεκριμένων κρατών, ενώ για άλλους αποτελεί καταλυτικό αντίκτυπο στις παγκόσμιες οικονομικές διαδικασίες, όπως αυτές της παραγωγής, της κατανάλωσης, του εμπορίου, της ροής κεφαλαίων και της μονεταριστικής αλληλεξάρτησης. Επίσης για ορισμένους η παγκοσμιοποίηση σχετίζεται με την άνοδο του νεοφιλελευθερισμού ως κυρίαρχης πολιτικής ιδεολογίας, ενώ για κάποιους άλλους σημαίνει την ανάδυση νέων παγκόσμιων πολιτιστικών μορφών, μέσων και τεχνολογιών επικοινωνίας, που διαμορφώνουν τις σχέσεις και αλληλεπιδράσεις των πολιτισμών. Τέλος, κάποιοι αντιλαμβάνονται την παγκοσμιοποίηση ως ένα σύνολο αλλαγών, τις οποίες θέλουν να επιβάλουν οι κυβερνώντες παρά την ύπαρξη αντίθετης γνώμης, επειδή υπέρτερες δυνάμεις, όπως για παράδειγμα η  παγκόσμια ανταγωνιστικότητα, οι απαιτήσεις της Παγκόσμιας Τράπεζας και οι υποχρεώσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης,  δεν αφήνουν στα κράτη περιθώρια επιλογής, εκτός μόνο από το να παίξουν στο παιχνίδι σύμφωνα με παγκόσμιους κανόνες, για τη δημιουργία των οποίων δεν υπήρξε καμιά δική τους συμμετοχή.

Η επικράτηση της παγκοσμιοποίησης σ’ ένα μεγάλο μέρος της υδρογείου με δυνατότητες επέκτασής της είχε ως αποτέλεσμα την ύπαρξη αλλαγών σε οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό επίπεδο των κοινωνιών. Έτσι σε οικονομικό επίπεδο βασικές αλλαγές που παρατηρούνται είναι: μετάβαση από τον «Ford-ικό» στον «μετα- Ford-ικό»* (post- Fordist) τύπο οργάνωσης του χώρου εργασίας, δημιουργία διεθνοποιημένων σχημάτων διαφήμισης και κατανάλωσης, μείωση των φραγμών στην ελεύθερη ροή αγαθών, εργαζομένων και επενδύσεων πέραν από τα εθνικά σύνορα, και αντίστοιχα νέες πιέσεις για τους ρόλους των εργαζομένων και των καταναλωτών. Σε πολιτικό επίπεδο οι αλλαγές σχετίζονται με βέβαιη απώλεια της κυριαρχίας του κράτους ή τουλάχιστον με διάβρωση της εθνικής αυτονομίας και αντίστοιχα με εξασθένηση της έννοιας του πολίτη, η οποία χαρακτηρίζεται από ακριβείς ρόλους, δικαιώματα, υποχρεώσεις και status. Σε πολιτιστικό πάλι επίπεδο οι αλλαγές αναφέρονται στα ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας (δορυφορικές, καλωδιακές επικοινωνίες, διαδίκτυο), στην εμπορική κουλτούρα (McDonalds, Nike, Benneton, Jeans, κ.ά.), στην αυξημένη κινητικότητα των ανθρώπων (ταξίδια, τουρισμός), στην παγκόσμια κατανομή ταινιών κινηματογράφου και  τηλεόρασης, και μουσικών προϊόντων, στον παγκόσμιο αθλητισμό (Ολυμπιακοί Αγώνες, Παγκόσμιο Κύπελο) και στην αγορά αθλητικών ειδών ( ενδυμασία, υποδήματα, εξοπλισμός), καθώς και  στα παγκόσμια τυχερά παιχνίδια και στοιχήματα, κ.ά. Όλα δε αυτά αποτελούν προκλήσεις, τις οποίες αντιμετωπίζουν τα κράτη στην προσπάθειά τους για συμφιλίωση των τοπικών και παραδοσιακών αξιών με την αυξανόμενη παγκοσμιοποιημένη κουλτούρα.

Από τα προηγούμενα είναι προφανές ότι η παγκοσμιοποίηση επηρεάζει καίρια την εκπαιδευτική πολιτική και την εκπαίδευση γενικότερα. Για παράδειγμα στον οικονομικό τομέα η παγκοσμιοποίηση συνδέεται με την απασχόληση και αυτή με τη σειρά της θίγει την προετοιμασία για εργασία, η οποία αποτελεί βασικό σκοπό της εκπαίδευσης. Έτσι το σχολείο πρέπει να προσαρμόζεται στις απαιτήσεις της αγοράς για νέες δεξιότητες και τύπους εργασίας, που θα ανταποκρίνονται στο παγκοσμιοποιημένο εργασιακό περιβάλλον. Ή σε άλλη περίπτωση, τα ευρύτερα οικονομικά αποτελέσματα της παγκοσμιοποίησης ωθούν την εθνική, εκπαιδευτική πολιτική σε νεοφιλελεύθερο πλαίσιο, το οποίο δίνει έμφαση στους χαμηλότερους φόρους, στη συρρίκνωση του δημόσιου τομέα και στην εκτέλεση πολλών με τα λίγα, στην προαγωγή προσεγγίσεων της αγοράς για την επιλογή σχολείου από τους γονείς (vouchers), στην ορθολογική διοίκηση των σχολείων και στην αξιολόγηση των αποτελεσμάτων.

Η δημόσια εκπαίδευση σήμερα βρίσκεται σε κρίσιμο σημείο. Αν συνεχίσει την πορεία της ως συνήθως, σαν να μην υφίστανται αυτές οι απειλές, τότε διατρέχει τον κίνδυνο να υπερκερασθεί από εκπαιδευτικές επιδράσεις, οι οποίες δε θα υπόκεινται πλέον σε δημόσιο έλεγχο. Κατά την άποψή μας, ό,τι διακυβεύεται σήμερα με την παγκοσμιοποίηση είναι ο δημοκρατικός τύπος διακυβέρνησης μιας χώρας και ο ρόλος της δημόσιας εκπαίδευσης σ’ αυτήν. Εκείνοι που μπορούν να διαφυλάξουν αυτούς τους δυο θεσμούς δεν είναι οι «γενναιόδωρες» πολυεθνικές επιχειρήσεις αλλά οι κριτικοί πολίτες, οι οποίοι θα διαφυλάξουν τις διαχρονικές αξίες,  θα δημιουργήσουν νέα πολιτική φιλοσοφία και θα χρησιμοποιούν τις νέες τεχνολογίες για την προαγωγή του εκδημοκρατισμού και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Στον αγώνα αυτόν των πολιτών πολύ θα βοηθήσει η Κριτική Παιδαγωγική, η οποία θα αναπτύξει καινοφανείς εκπαιδευτικές στρατηγικές για την αντιμετώπιση της «εκ των άνω» επιβαλλόμενης παγκοσμιοποίησης και θα ενισχύσει τους πολίτες ώστε να δρουν αποτελεσματικότερα σ’ έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο και να μάχονται με επιτυχία για την κοινωνική δικαιοσύνη. Παγκοσμιοποίηση και νέες τεχνολογίες θα είναι οι κυρίαρχες δυνάμεις του μέλλοντος και εναπόκειται στους κριτικούς θεωρητικούς να διαφωτίσουν τους πολίτες σχετικά με τη φύση και τις επενέργειες αυτών των δυνάμεων, να καταδείξουν σ’ αυτούς τις πιθανές απειλές για τη δημοκρατία και την ελευθερία και να εκμεταλλευθούν τις ευκαιρίες για ανάπτυξη της προοδευτικής εκπαίδευσης.

Είναι ιδιαίτερα σημαντικό το ότι ο κυριότερος εκπρόσωπος της Κριτικής Παιδαγωγικής, ο Paulo Freire, υπήρξε θετικός στις νέες τεχνολογίες, θεωρώντας τες ως δυναμικά εργαλεία για την ενδυνάμωση των πολιτών, αλλά και ως μέσα για επιβολή στα χέρια  της κυβερνώσας ελίτ. Ο ίδιος υποστήριζε ότι η ανθρωπιστική εκπαίδευση δεν πρέπει να διάκειται εχθρικά προς τις φυσικές επιστήμες και την τεχνολογία, εφόσον οι τελευταίες υπηρετούν σταθερά την ελευθερία και τον ανθρωπισμό. Σ’ ένα κόσμο, ο οποίος παγκοσμιοποιείται και μεταμορφώνεται τεχνολογικά, ο κριτικός παιδαγωγός δεν αποστασιοποιείται από την παγκοσμιοποίηση και την τεχνολογία, αλλά παρεμβαίνει και επιχειρεί να εκτρέψει αυτές τις δυνάμεις σε προοδευτικούς, κοινωνικούς  στόχους αναπτύσσοντας παράλληλα νέες παιδαγωγικές θέσεις και αντιλήψεις για να προάγει την ανθρώπινη ελευθερία και ευημερία.

Με αυτές τις σκέψεις θα ήθελα να καλωσορίσω τους εκλεκτούς εισηγητές, Έλληνες και ξένους, αλλά και όλους εσάς, κυρίες και κύριοι Σύνεδροι, οι οποίοι κοσμείτε με την παρουσία σας αυτό το Συνέδριο και έχετε συμβάλει τα μέγιστα με τη συμμετοχή σας στην πραγματοποίησή του, και να σας ευχηθώ ολόψυχα να έχετε πλούσια συγκομιδή σε ιδέες και εμπειρίες με τη λήξη του. Ακόμα θα ήθελα να απευθύνω τις θερμές ευχαριστίες προς τον κ. Νομάρχη Αργολίδας και τον κ. Δήμαρχο Ναυπλιέων για την αμέριστη ηθική και υλική στήριξη αυτής της προσπάθειας, να εκφράσω στα μέλη της Οργανωτικής Επιτροπής, τα οποία μόχθησαν πραγματικά και αφιέρωσαν πολλές ώρες για την άρτια διοργάνωση και διενέργεια αυτής της συνάντησης , ένα μεγάλο ευχαριστώ για την αφιλοκερδή προσφορά τους, και τέλος, να ευχηθώ για την επιτυχή έκβαση των εργασιών του Συνεδρίου.

 

 

  ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

   

*μεταφορντικός τύπος οργάνωσης χώρου δουλειάς: Από τη μια υπόσχεται αυτονομία στον εργαζόμενο, δημοκρατική συμμετοχικότητα και εξάσκηση και από την άλλη οι υποσχέσεις αυτές αποδεικνύονται κενές περιεχομένου, διότι η αυτονομία του εργαζόμενου έχει μεταβληθεί σε προθυμία για σκληρότερη εργασία, η δημοκρατική συμμετοχή έχει γίνει σκέψη για νέους τρόπους εντατικοποίησης της εργασιακής προσπάθειας και η εξάσκηση κατήντησε να σημαίνει λιγότερη μάθηση για περισσότερη προσφορά.

· N. Burbules & C. Torres (επιμ.) (2001), Globalization and Education, Routledge, London.

· R. Kiely (1998), ‘‘Globalization, Post-Fordism and the Contemporary Context of Development’’, περ. International Sociology, τεύχ. 13, αριθ. 1, σ. 95-116.

· H. Taylor (1998), ‘‘How in the World does one teach Global Education”’’, περMomentum, τεύχ. 29, αριθ. 3, σ. 16-18.

· J. Hendrix (1998), ‘‘Globalizing the Curriculum’’, περ. Clearing House, τεύχ. 71, αριθ. 5,  σ. 305-8.