"Η προσαρμογή στο γυμνάσιο των μαθητών που φοίτησαν σε ειδικές τάξεις"

 

 

Των:

 Κ. Ζαφειριάδη, Α. Σουσαμίδου-Καράμπερη, Α. Δαρβούδη, Μ. Λειβαδίτη

 

 

 

Σκοποί της έρευνας

Η παρούσα έρευνα σκοπό έχει να καταγράψει πώς κυμαίνεται σε σύγκριση με τους άλλους μαθητές η αυτοπεποίθηση για σχολική επιτυχία, η κοινωνική και γενική ικανοποίηση και η συνολική προσαρμογή των μαθητών γυμνασίου, οι οποίοι στο δημοτικό σχολείο είχαν φοιτήσει σε ειδική τάξη.

Συμμετέχοντες

Η πειραματική ομάδα (μαθητές που είχαν φοιτήσει σε ειδική τάξη) αποτελείτο από 85 μαθητές (53 αγόρια και 32 κορίτσια). Το ίδιο και η πειραματική ομάδα (μαθητές που δεν είχαν φοιτήσει σε ειδική τάξη). Το δείγμα της έρευνας προήλθε από μαθητές είκοσι γυμνασίων από τους νομούς Έβρου, Ροδόπης, Ξάνθης, Καβάλας, Δράμας και Σερρών.

 

Διαδικασία

Οι μαθητές κάθε τμήματος του γυμνασίου, στο οποίο διαπιστώθηκε ότι φοιτούσε έστω και ένας μαθητής που είχε παρακολουθήσει ειδική τάξη, συμπλήρωσαν το ερωτηματολόγιο προσαρμογής των Power και Cotterell (1979), που προσάρμοσε και στάθμισε στα ελληνικά ο Κακαβούλης (1984). Το ερωτηματολόγιο αυτό περιλαμβάνει τις εξής υποκλίμακες: Γενική ικανοποίηση, Αυτοπεποίθηση για σχολική επιτυχία., Κοινωνική ικανοποίηση και ένα Γενικό δείκτη σχολικής προσαρμογής. Οι μαθητές επίσης συμπλήρωσαν ένα φύλλο με ερωτήσεις που αναφέρονταν σε ατομικά, κοινωνικά και δημογραφικά τους χαρακτηριστικά. Συμμετείχαν συνολικά 1337 μαθητές (715 αγόρια και 622 κορίτσια) και από τις τρεις τάξεις του γυμνασίου, στους οποίους ανήκαν και οι 85 μαθητές της ειδικής τάξης. Η επιλογή της πειραματικής ομάδας έγινε με τυχαίο τρόπο. Οι δύο ομάδες (πειραματική και ελέγχου) εξομοιώθηκαν ως προς το φύλο, το τμήμα και την τάξη φοίτησης.

Αποτελέσματα

Τα αποτελέσματα αναλύθηκαν με την εφαρμογή του t-κριτηρίου και μια σειρά πολλαπλών αναλύσεων διακύμανσης (MANOVAs) με παράγοντες τη φοίτηση ή όχι του μαθητή σε ειδική τάξη (2), τη σχολική βαθμολογία, ήτοι άριστη, πολύ καλή, μέτρια και καλή (4), την οικογενειακή κατάσταση (2), κανονική ή δυσλειτουργική οικογένεια (χωρισμένοι γονείς, ορφανά, υιοθετημένα), το κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο (3), δηλαδή ανώτερο, μέσο και κατώτερο, και το φύλο (2).

 Βρέθηκε ότι οι μαθητές που φοίτησαν στην ειδική τάξη έχουν στατιστικά, σημαντικά σύμφωνα με το t-κριτήριο, χαμηλότερους μέσους όρους τιμών και στις τέσσερις υποκλίμακες του ερωτηματολογίου: στη γενική ικανοποίηση, t(168)=2.79, p=.006, στην αυτοπεποίθηση για σχολική επιτυχία, t(168)=2.69, p=.008,  στην κοινωνική ικανοποίηση, t(168)=2.74, p=.007, και στο γενικό δείκτη σχολικής προσαρμογής, t(168)=3.39, p=.001. Με βάση τα αποτελέσματα από την εφαρμογή της πολλαπλής ανάλυσης διακύμανσης με τους πιο πάνω πέντε παράγοντες σε κάθε υποκλίμακα του ερωτηματολογίου ξεχωριστά προέκυψε ότι το φύλο στην πειραματική ομάδα ήταν αυτό που διαφοροποίησε τις επιδόσεις στην κλίμακα γενικής ικανοποίησης F(1,77)=6.88, p=.01, αυτοπεποίθησης για σχολική επιτυχία  F(1,77)=10.53, p=.002 και γενικού δείκτη σχολικής προσαρμογής F(1,77)=6.99, p=.01. Στις τρεις αυτές υποκλίμακες τα κορίτσια σημείωσαν χαμηλότερες τιμές από τα συνομήλικά τους αγόρια. Όσον αφορά την ομάδα ελέγχου η σχολική βαθμολογία αποτέλεσε το μόνο παράγοντα που διαφοροποίησε τις επιδόσεις των μαθητών και στις τέσσερις υποκλίμακες (γενική ικανοποίηση: F(3,77)=9.17, p=.000, αυτοπεποίθηση για σχολική επιτυχία: F(3,77)=3.50, p=.019, κοινωνική ικανοποίηση: F(3,77)=7.59, p=.000, γενικός δείκτης σχολικής προσαρμογής: F(3,77)=10.06, p=.000). Στην κλίμακα της αυτοπεποίθησης για σχολική επιτυχία τα κορίτσια σημείωσαν χαμηλότερη βαθμολογία από τα αγόρια του γυμνασίου, F(1,77)=5.69, p=.02. Η οικογενειακή κατάσταση και  το κοινωνικό-οικονομικό επίπεδο δεν επηρέασαν τις επιδόσεις των δύο ομάδων που συμμετείχαν στην έρευνα.

Συζήτηση

Η χαμηλή προσαρμοστικότητα των μαθητών στο σχολείο συνδέεται με τη χαμηλή βαθμολογία (Παπαδομιχελάκης, 1996. Αραβανής, 1984), η οποία αποτελεί «δείκτη αυτοαξίας» για το μαθητή (Συγκολλίτου, 1997) και διαφοροποιεί τις εκτιμήσεις των μαθητών για διάφορες πτυχές του εαυτού τους (Μακρή-Μπότσαρη, 2000). Οι «καλοί» μαθητές είναι πιο δημοφιλείς στους συμμαθητές τους και στους εκπαιδευτικούς, ενώ αντίθετα οι μαθητές με χαμηλές επιδόσεις βιώνουν την «κακή» βαθμολογία ως «στίγμα», γιατί διαβρώνει τη συνολική εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους, φαινόμενο που με τη σειρά του μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα προσαρμογής και ψυχοπαθολογικές εκδηλώσεις (Λεονταρή & Γιαλαμάς, 1998). Στο ανταγωνιστικό περιβάλλον του γυμνασίου, το οποίο λειτουργεί με τη λογική των επιδόσεων, ο «κακός» μαθητής χρησιμοποιεί ως «…βασικούς μηχανισμούς άμυνας την άρνηση και την απομόνωση». Δέχεται δηλαδή «…παθητικά τις καταστάσεις και ταυτόχρονα επιθυμεί να φύγει» (Ξανθάκου, Ανδρεαδάκης, Καΐλα, 1993).

Στην περίπτωση των μαθητών που φοίτησαν σε ειδική τάξη στο δημοτικό και αποτελούν κατά το πλείστον τους «κακούς μαθητές», τα προβλήματα δυσπροσαρμοστίας όχι μόνο δεν περιορίζονται στο γυμνάσιο αλλά απεναντίας εντείνονται (Παπαδόπουλος, 1987), όπως διαπιστώθηκε και από τα παρόντα δεδομένα. Οι μαθητές αυτοί διακρίνονται από χαμηλή ακαδημαΐκή αυτοαντίληψη (Φλουρής, 1989), και χαμηλή κοινωνική αυτοεκτίμηση (Λεονταρή & Γιαλαμάς, 1998).Τα χαρακτηριστικά αυτά μάλιστα είναι εντονότερα  στην περίπτωση των κοριτσιών, αποτέλεσμα που πιθανόν να σχετίζεται με την ιδιοσυγκρασία του φύλου και την ψυχολογία που αναπτύσσεται στη διάρκεια της εφηβείας. 

 

Βιβλιογραφία

Αραβανής, Γ. Ε. (1984). Θέματα φιλοσοφίας και ψυχοπαιδαγωγικής. Αθήνα: (αυτοέκδοση), 125.

Κακαβούλης, Α. Κ. (1984). Η μετάβαση των μαθητών από την πρωτοβάθμια εκπαίδευση στη μέση εκπαίδευση. Ψυχολογικές και παιδαγωγικές επιπτώσεις. Διδακτορική διατριβή. Φιλοσοφική Σχολή του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών.

Μακρή-Μπότσαρη, Ε. (2000). Έφηβοι με χαμηλή σχολική επίδοση: Ο ρόλος της συμβουλευτικής, Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού, 52-53, 86-89.

Λεονταρή, Α.,& Γιαλαμάς, Β. (1998). Η αυτοαντίληψη των παιδιών προ-εφηβικής ηλικίας. Σύγχρονη Εκπαίδευση, 100, 66-67.

Ξανθάκου, Γ., Ανδρεαδάκης, Ν., Καΐλα, Μ. (1993). Στάσεις μαθητών απέναντι στις διαδικασίες «βαθμολογίας»-ιεράρχησης μέσα στο σχολικό μηχανισμό. Στο Χιωτάκης, Σ. (Επιμελητής έκδοσης). Η αμφισβήτηση των εξετάσεων και βαθμών στο σχολείο. Επιχειρήματα και αντεπιχειρήματα (σελ. 160). Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη.

Παπαδομιχελάκης, Δ. (1996). Σχολική επίδοση του μαθητή και προσαρμογή του στο οικογενειακό, σχολικό και κοινωνικό περιβάλλον. Σχολείο και Ζωή, 1, 33-35.

Παπαδόπουλος, Μ. (1987). Ο ρόλος του σχολείου στην πρόληψη της νεανικής παραβατικότητας. Σύγχρονη Εκπαίδευση, 37, 30.

Power, C., Cotterell, L. (1979). Students in transition. A. Longitudinal study of student behavior and development in different primary and secondary school environment, The Flinders University of South Australia school   of Education.

Συγκολλίτου, Ε. (1997). Σχολική επίδοση και αλλαγή στο κοινωνικό κύρος και στην αυτοεκτίμηση των μαθητών, Ψυχολογία, 4 (1), 32-47.

Φλουρής, Γ. Σ. (1989). Αυτοαντίληψη, σχολική επίδοση και επίδραση γονέων. Αθήνα: Εκδόσεις Γρηγόρη, 85-86.

 

 

Abstract     This research studied the school adjustment of 85 students in high school who had attended special class during primary school. The results showed that they were maladjusted in comparison to 85 normal students. Their academic self-esteem, especially of girls, was lower to that of normal students.