«Έρευνα
των εγχειριδίων ‘Νεοελληνική Γλώσσα’ του Γυμνασίου, υπό το πρίσμα μιας
παγκόσμιας προοπτικής της εκπαίδευσης»
Των
Φλωρεντία
Αντωνίου, Κατερίνας Μπαλαμπάνη &
Όθωνα Μπουραντά
ABSTRACT
In
this paper we present the results of our research that is the comparative study
of secondary school textbooks of modern Greek language within a global
education framework. In the research we study and compare textbooks of the
period 1984-2001 that are no longer in use, and the revised textbooks that are
currently used in secondary schools. Our analysis shows that the content of the
textbooks that are no longer in use, is only partly corresponding with a global
education perspective. We conclude by suggesting that despite current
improvements in the content of the revised textbooks' that are now is use,
there is still space for enrichment of their content with issues that relate
with the social representation of minorities in Greece, the AIDS epidemic, drug
abuse problem, equal rights and structural violence.
·
Εκπαίδευση
για τα δικαιώματα του ανθρώπου
·
Εκπαίδευση
που στοχεύει στην ανάπτυξη
·
Διεθνής
κατανόηση και
·
Περιβαλλοντική
εκπαίδευση
Β) Βάσει της θεωρίας (Μπονίδης, 1998) και λαμβάνοντας
υπόψη την περιρρέουσα ατμόσφαιρα συγγραφής και χρήσης των ερευνώμενων
εγχειριδίων διατυπώσαμε το σκοπό της έρευνας και τις υποθέσεις
της. Σκοπός της έρευνας ήταν να διαπιστώσουμε κατά πόσο προάγεται μια παγκόσμια
προοπτική της εκπαίδευσης[2], μέσω
των συγκεκριμένων σχολικών εγχειριδίων. Έχοντας ως αφετηρία προηγούμενη σχετική
έρευνα στα εγχειρίδια του γλωσσικού μαθήματος του Δημοτικού Σχολείου (Μπονίδης:
1998), αρχική υπόθεση της ομάδας μας ήταν ότι τα βιβλία του γλωσσικού μαθήματος
του Γυμνασίου καλλιεργούν στους/στις μαθητές/τριες ένα πνεύμα παγκοσμιότητας –
διεθνισμού και εμπλέκουν παράλληλα τους/ις αποδέκτες/τριές τους σε
δραστηριότητες, οι οποίες έχουν ως αντικείμενο τα παγκόσμια προβλήματα και τη
διεθνή κατανόηση.
Το υπό έρευνα υλικό συγκροτούν τα τρία
τεύχη των εγχειριδίων ‘Νεοελληνική Γλώσσα’ της περιόδου 1984–2001, που
διδάσκονταν στις αντίστοιχες τάξεις του Γυμνασίου, καθώς και τα δύο
αναθεωρημένα εγχειρίδια, που χρησιμοποιούνται από το νέο σχολικό έτος. Το
παράδειγμα ανάλυσης που χρησιμοποιήσαμε στηρίζεται στην ποιοτική ανάλυση περιεχομένου
(Mayring, 1993) και έχει ως ακολούθως:
Ι) Ως παραγωγικό σύστημα κατηγοριών
χρησιμοποιήσαμε το σύστημα κατηγοριών και τον ορισμό τους, όπως έχει εφαρμοστεί
στην έρευνα των προδιαγραφών της διδασκαλίας του γλωσσικού μαθήματος στο
Δημοτικό Σχολείο, τα οποία ερευνήθηκαν από τη σκοπιά της Παιδαγωγικής της
Ειρήνης (Μπονίδης, 1998).
Οι τέσσερις βασικοί ερευνητικοί άξονες
του συστήματος των κατηγοριών ήταν:
1.
Ειρήνη
και συγκρούσεις
2.
Δικαιώματα/
δομική βία και ευθύνες
3.
Εμείς
και οι άλλοι λαοί και πολιτισμοί
4.
Περιβάλλον
– Οικολογική παιδεία
Μελετήσαμε τα εγχειρίδια, και, βάσει του
παραγωγικού συστήματος κατηγοριών, αποδελτιώσαμε τις σχετικές αναφορές στα
κείμενα, καταγράφοντας και το μέγιστο δυνατό συγκείμενό τους, και τις ασκήσεις
της μεταγλώσσας. Παράλληλα, καταγράψαμε και αναφορές οι οποίες, μολονότι δεν
εντάσσονταν σε κάποια από τις κατηγορίες ή υποκατηγορίες του παραγωγικού
συστήματος κατηγοριών, σχετίζονταν ωστόσο με τη θεματική της έρευνας. Με τον
τρόπο αυτό προέκυψε το επαγωγικό σύστημα κατηγοριών βάσει
του οποίου έγινε η ανάλυση στην παρούσα έρευνα.
ΙΙ) Καταρχάς, επιχειρήσαμε την ποιοτική
περιγραφή των δεδομένων σε μακρο-επίπεδο κατά κατηγορία,
χρησιμοποιώντας την τεχνική της δόμησης περιεχομένου (Mayring, 1993). Εν συνεχεία, σε μικρο-επίπεδο,
με την τεχνική της πρότυπης δόμησης (Mayring, 1993) επιλέξαμε ‘τα πρότυπα’, τις
πιο ενδεικτικές δηλαδή αναφορές για κάθε κατηγορία, τις οποίες αναλύσαμε με την
ανάλυση
λόγου (Potter &Wetherell, 1987 & Fairclough, 1995).
Στο παρόν κείμενο παρουσιάζουμε τα
αποτελέσματα της έρευνας μόνο σε μακρο-επίπεδο, το περιεχόμενο δηλαδή των
εγχειριδίων αναφορικά με τους προαναφερθέντες άξονες, παραφράζοντάς το.
Αναφορικά με τα δεδομένα της έρευνας:
Η έρευνα των εν χρήσει εγχειριδίων του γλωσσικού
μαθήματος του σύγχρονου ελληνικού Γυμνασίου φανερώνει ότι αυτά εν μέρει
ανταποκρίνονται στους στόχους της Παιδαγωγικής της Ειρήνης. Τα δεδομένα που
προέκυψαν από τις αναλύσεις έχουν κατά κατηγορία ως εξής:
Τα εγχειρίδια της περιόδου 1984–2001, όσο και
τα αναθεωρημένα εγχειρίδια του γλωσσικού μαθήματος διακρίνονται από ένα σαφή
προσανατολισμό σε ζητήματα που αφορούν στην επικράτηση της ειρήνης στον
πλανήτη, καθώς και σε ατομικές ή συλλογικές πρωτοβουλίες, που θα μπορούσαν να
οδηγήσουν στην αποφυγή των συγκρούσεων κάθε είδους:
¨ Η ειρήνη, σε ορισμένες
περιπτώσεις, παρουσιάζεται ως η κατάσταση κατά την οποία δε γίνεται πόλεμος,
ενώ απουσιάζει, παράλληλα, κάθε μορφή άμεσης βίας και εχθροπραξιών (αρνητική
ειρήνη, κατά J. Galtung) (Galtung, 1975:33) (β: 204).
Άλλοτε γίνεται εκτενής αναφορά στο ζήτημα της διαπροσωπικής ειρήνης, ενώ
ευρύτατα επισημαίνεται η ανάγκη για παγκόσμια ειρήνη, που θα οδηγήσει στη φιλία
και τη συναδέλφωση όλα τα έθνη του κόσμου (β: 205 & Β: 136)[3].
¨ Τα νέα εγχειρίδια του
γλωσσικού μαθήματος, όπως και τα προηγούμενα, περιλαμβάνουν πλήθος αναφορών
σχετικών με ζητήματα, όπως η ειρηνοφιλία, η δράση διεθνών οργανισμών για την
ειρήνη και τη συνεργασία μεταξύ των κρατών, η τέχνη στον αγώνα για την
επικράτηση της ειρήνης στον κόσμο (β: 183 &Β: 152).
¨ Παρουσιάζεται για πρώτη
φορά στα αναθεωρημένα εγχειρίδια ως θεματική η «Εκπαίδευση για την Ειρήνη» και
η σχετική εργασία της Ουνέσκο, της οποίας η Σύσταση του 1974 συνθέτει τα βασικά
χαρακτηριστικά της Εκπαίδευσης για την Ειρήνη και τονίζει το διεπιστημονικό της
χαρακτήρα (Β: 151).
¨ Όσον αφορά τις συγκρούσεις,
συναντώνται, τόσο στα εγχειρίδια της περιόδου 1984–2001 όσο και στα
αναθεωρημένα, σε σχετικά περιορισμένο βαθμό, αφηγήσεις ή αναλυτικές περιγραφές
εχθροπραξιών μεταξύ κρατών, αφηγήσεις συγκρούσεων μεταξύ ομοεθνών, στρατιωτικών
ή πολιτικών δυνάμεων του ίδιου κράτους, κοινωνικών συγκρούσεων, καθώς και
περιστατικών, κατά τα οποία δύο ή περισσότερα άτομα φιλονικούν ή ασκούν βία ο
ένας εναντίον του άλλου (Β: 96 & 166).
¨ Σημαντικές από θεματική
άποψη είναι και οι πληροφορίες που αναφέρονται στους πολεμικούς εξοπλισμούς,
καθώς ανθολογούνται κείμενα στα οποία περιγράφονται όπλα και οπλικά συστήματα,
περιπτώσεις εξοπλισμών ή γίνεται μνεία σχετικά με την ύπαρξη και τη χρήση των
πυρηνικών όπλων (Γ: 14). Μεγαλύτερη έκταση, ωστόσο, καταλαμβάνουν οι αναφορές
οι σχετικές με τα αποτελέσματα των συγκρούσεων και της χρήσης των οπλικών
συστημάτων, με την περιγραφή της επικρατούσας μετά τις συγκρούσεις κατάστασης,
που αποκαλύπτει την κτηνωδία και τη φρικαλεότητα του πολέμου και αξιολογείται
αρνητικά (β: 180) (Β: 145-6).
2. Δικαιώματα, δομική βία και ευθύνες
Α)
Αναφορικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα, στα εγχειρίδια φιλοξενούνται σποραδικά
θέματα που αναφέρονται στα ατομικά, κοινωνικά, οικονομικά και πολιτιστικά
δικαιώματα. Οι μαθητές/τριες πληροφορούνται ότι τα δικαιώματα αυτά είναι
αναφαίρετα και πρέπει να απολαμβάνονται από όλους.
·
Σχετικά
με τα κοινωνικά δικαιώματα, το μεγαλύτερο εύρος καταλαμβάνουν οι αναφορές στην
ισότητα των δύο φύλων και στην παρουσίαση του άνδρα και της γυναίκας σε σύγχρονους
ρόλους. (Α: 131, Β:132-33 & Α: 256). Ωστόσο, καταγράφηκαν και σεξιστικές
αναφορές, στις οποίες, είτε παρουσιάζονται ο άντρας και η γυναίκα σε
παραδοσιακούς ρόλους, είτε γίνεται αναφορά στο σεξιστικό παιχνίδι (β: 24 &
Α: 303).
·
Σχετικά
με τα δικαιώματα των ζώων εντοπίστηκαν ορισμένες αναφορές, οι οποίες
σχετίζονται με την αναγνώρισή τους, τη
σχέση φιλίας και αγάπης, που μπορεί να αναπτυχθεί ανάμεσα στα ζώα και στον
άνθρωπο, καθώς και τις προσπάθειες των ανθρώπων για την προστασία και το
σεβασμό απέναντι στα ζώα. (Α: 177).
Β) Στην
κατηγορία «δομική βία-στέρηση των
δικαιωμάτων» συναντούμε ποικίλες αναφορές, οι οποίες εστιάζονται:
·
Στη στέρηση των
δικαιωμάτων του παιδιού και πιο συγκεκριμένα στην εκμετάλλευση των ανηλίκων
κατά την εργασία, με ιδιαίτερη έμφαση στις επιπτώσεις που αυτή έχει για την
ψυχική και σωματική τους υγεία (Α:130).
·
Στην καταπάτηση
των δικαιωμάτων του ανθρώπου γενικά, με ιδιαίτερη βαρύτητα στην εκμετάλλευση
κατά την εργασία, στον υποσιτισμό των υπό ανάπτυξη
χωρών του πλανήτη (Α: 60) και στην κοινωνική αδικία (Α: 123).
·
Στην
καταπάτηση των δικαιωμάτων των ζώων. Στις σχετικές αναφορές παρουσιάζονται η
κακοποίηση και η εκμετάλλευση αυτών από τον άνθρωπο, κυρίως ως παράδειγμα
έλλειψης σεβασμού απέναντι στη φύση και τα πλάσματά της (Α:177).
Γ) Τέλος, στην κατηγορία «ευθύνες» προβάλλεται συχνά η ανάγκη
για σεβασμό της ζωής και της σωματικής ακεραιότητας των άλλων και το χρέος του
κάθε ατόμου για την υπεράσπιση, τη διεκδίκηση και των προστασία των ατομικών
και κοινωνικών δικαιωμάτων όλων των ανθρώπων (Β: 137 & 143).
3. Εμείς και οι άλλοι λαοί και πολιτισμοί
Αναφορικά με τον άξονα «Εμείς και οι άλλοι λαοί και
πολιτισμοί», στα σχολικά εγχειρίδια προβάλλεται η αναγκαιότητα συνεργασίας και
φιλίας των ανθρώπων που ανήκουν σε διαφορετικά έθνη, χωρίς όμως να εκλείπουν
και στοιχεία εθνοκεντρισμού, κυρίως στα εγχειρίδια της περιόδου 1984-2001.
·
Όσον
αφορά στην υποκατηγορία «Οι Άλλοι», συναντήθηκαν κάποιες αναφορές σε λαούς της
Ευρώπης, αλλά και της Ασίας. Στις περιπτώσεις αυτές έχουμε είτε περιγραφή του
γεωγραφικού χώρου στον οποίο κατοικεί ο συγκεκριμένος λαός (Α: 107), είτε
περιγραφή ορισμένων πολιτισμικών χαρακτηριστικών ή συνηθειών του (Α: 78), είτε
προβολή της συμμετοχής κάποιου λαού σε προσπάθειες πολιτιστικής ενοποίησης (Β:
72).
¨ Στην υποκατηγορία, «Εμείς–οι Έλληνες», παρατηρήθηκε ότι
αρκετά συχνά εμφανίζονται αναφορές στο εθνικό στοιχείο, οι οποίες σε γενικές
γραμμές παρουσιάζονται χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις και υπερβολές. Μεγάλο εύρος και σημασία, ωστόσο, καταλαμβάνει
κυρίως στα αναθεωρημένα εγχειρίδια ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός (Α: 83 &
235).
¨
Δεν απουσιάζουν,
επίσης, κυρίως από τα παλαιότερα σχολικά εγχειρίδια, αναφορές στο ελληνικό έθνος, στο ιστορικό
παρελθόν και στον ηρωισμό των ελλήνων αγωνιστών/τριών της επανάστασης του 1821
(β: 30-1 & 45-9), οι οποίες αγγίζουν τα όρια του εθνοκεντρισμού, ενώ σε
άλλες αναφορές προβάλλεται η ιστορική συνέχεια του έθνους μέσα από τη γλώσσα (Β:
92). Σ’ αντίθεση με τα παλαιότερα εγχειρίδια, από τα αναθεωρημένα απουσιάζουν
αναφορές ανάλογου περιεχομένου με εξαίρεση δύο μόνο περιπτώσεις. (Α:182,
Β:190).
4.
Περιβάλλον- οικολογική παιδεία
Το περιεχόμενο των νεοσυνταχθέντων
βιβλίων δε διαφέρει ριζικά από αυτό της προηγούμενης σειράς βιβλίων που
αντικαταστάθηκαν, μια και πολλές θεματικές ενότητες δανείζονται όχι μόνο τον
τίτλο, αλλά και τα περισσότερα από τα κείμενά της. Θα πρέπει, πάντως, να
σημειώσουμε κάποιες σημαντικές αλλαγές, πρώτον ως προς την άντληση των θεμάτων
από κείμενα της επικαιρότητας, δεύτερον ως προς την ποσότητα των
προβληματισμών, που τίθενται για συζήτηση και ανάπτυξη μέσα στην τάξη, και
τρίτον ως προς μια σειρά από δραστηριότητες που τίθενται στο τέλος κάθε
θεματικής ενότητας και αφορούν την ευαισθητοποίηση των μαθητών/τριών απέναντι
σε οικολογικά ζητήματα (Β: 44 &Α:
287).
·
Στα
νέα αυτά βιβλία παρουσιάζονται όχι μόνο, όπως παλαιότερα, οι δυνατότητες να
αναπτυχθούν σχέσεις μεταξύ φυτών και ανθρώπων, αλλά και οι λόγοι που τις
επιτρέπουν (Α: 82). Θα πρέπει επίσης, να προσθέσουμε πως στο βιβλίο της
δεύτερης τάξης του Γυμνασίου εισάγονται για πρώτη φορά, με συστηματικό τρόπο,
έννοιες, όπως αυτές των μεταλλαγμένων τροφίμων, της ανακύκλωσης, της
καταστροφής της ζώνης του όζοντος και των εναλλακτικών τρόπων μεταφοράς (Β: 43,
Β: 123 & Β: 104) και επισημαίνεται, ίσως όμως όχι και τόσο φανερά, ο καθοριστικός
ρόλος των πολιτών και η ανάγκη διεκδίκησης από μέρους τους ορισμένων βασικών,
για την ποιότητα της ζωής τους και των συνανθρώπων τους, αιτημάτων.
·
Υπάρχουν
και σ’ αυτά τα βιβλία αρκετές αναφορές στα προβλήματα επιβάρυνσης του
περιβάλλοντος, που ανακύπτουν από τη ζωή στις μεγαλουπόλεις και την αστυφιλία
(Α: 287, Β: 34), με την παράλληλη επισήμανση των επιβλαβών παρενεργειών τους,
τόσο για την ψυχική (Β: 122), όσο και για τη σωματική υγεία των ανθρώπων (Α:
24), ενώ ταυτόχρονα προτείνεται η δραστηριοποίηση των πολιτών για τη διαφύλαξη
και αξιοποίηση του εναπομείναντος φυσικού πλούτου. Όπως και στα βιβλία της
περιόδου 1984-2001 επισημαίνεται η αδιαφορία/ασυνειδησία των ανθρώπων και η
έλλειψη οικολογικής παιδείας (Β: 112). Πάντως, αυτό που έχει ιδιαίτερη σημασία
είναι ότι οι συγγραφείς των σχολικών βιβλίων δεν αρκούνται στην απλή παρουσίαση
των περιβαλλοντικών προβλημάτων, αλλά προσπαθούν, όπου αυτό είναι δυνατόν, να
προτείνουν λύσεις ή εναλλακτικούς τρόπους δράσης (Β: 123-4 & 128).
¨ Κρίνουμε σκόπιμο στο
σημείο αυτό να επισημάνουμε την παρουσία πολυπληθών αναφορών, στο σύνολο των
εγχειριδίων, οι οποίες σχετίζονται με το ζήτημα της ανάπτυξης στη σύγχρονη
εποχή.
- Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται επιστημονικές
ανακαλύψεις και επιτεύγματα της τεχνολογίας με άμεση επίδραση στη ζωή του
ανθρώπου, (Α: 281, Α: 42, α: 253, Β: 196).
- Προβάλλεται ιδιαίτερα η αξία της τεχνολογίας σε
όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής και δράσης, η οποία είχε ως αποτέλεσμα τη
ραγδαία πρόοδο της κοινωνίας και την παράλληλη αυτοματοποίηση της ανθρώπινης
δραστηριότητας, που παρατηρείται ιδιαίτερα κατά τις τελευταίες δεκαετίες. (Α:
283, Β: 29, β: 50 & 62, Β: 99, Α: 180 & 183).
- Κυριότερα, ωστόσο, οφείλει να επισημάνει κανείς
στα αναθεωρημένα εγχειρίδια την παρουσία όρων της Πληροφορικής, όπως το
διαδίκτυο, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και οι on- line υπηρεσίες. Καθώς
βιώνουμε την εποχή της πληροφορίας και επικοινωνίας, η συντακτική ομάδα των
νέων εγχειριδίων καλεί το μαθητικό πληθυσμό να χρησιμοποιεί τις ηλεκτρονικές
υπηρεσίες, όχι μόνο για την ανεύρεση σημαντικών πληροφοριακών στοιχείων για
κάθε ερευνώμενο θέμα, αλλά και για την επικοινωνία μαθητών και μαθητριών από
όλη την ελληνική επικράτεια, αλλά και την υφήλιο ευρύτερα (Α: 32, 35 111, 160
& Β: 76).
Συζήτηση
Εν κατακλείδι η έρευνα
των εγχειριδίων του γλωσσικού μαθήματος στο Γυμνάσιο φανερώνει ότι αυτό εν
μέρει ανταποκρίνεται στους στόχους μιας παγκόσμιας προοπτικής της εκπαίδευσης.
Η ειρήνη, τα εξοπλιστικά προγράμματα των χωρών, οι συγκρούσεις και η χρήση
βίας, τα θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα, η ισότητα και η αλληλοκατανόηση των
λαών , η αλληλεξάρτηση του ανθρώπου με το περιβάλλον είναι τα θέματα που κυρίως
συναντώνται στα εγχειρίδια. Αυτό που πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα είναι ότι δεν
εντοπίζονται ουσιαστικές και καίριες αλλαγές στο περιεχόμενο και στον τρόπο
συγγραφής των αναθεωρημένων εγχειριδίων σε σχέση με αυτά της παλαιότερης
περιόδου. Συγκεκριμένα, παρατηρήθηκε τόσο η επανάληψη των περισσοτέρων
θεματικών ενοτήτων, όσο και των κειμένων που τις απαρτίζουν, με μικρές μόνο
προσθήκες νέων θεμάτων και κειμένων. Παρουσιάζονται, βέβαια, βελτιώσεις και
αλλαγές, οι οποίες αφορούν κυρίως στην εικονογράφηση, το μέγεθος και την όψη
του βιβλίου και στις ερωτήσεις που
συνοδεύουν τα κείμενα, με χαρακτηριστικότερη αυτή της προσθήκης δραστηριοτήτων
στο τέλος κάθε ενότητας.
Αξίζει, επίσης, να
επισημανθεί ότι στα αναθεωρημένα εγχειρίδια απουσιάζουν θέματα σχετικά με τις
πολεμικές επιχειρήσεις των Ελλήνων στο παρελθόν και κυρίως κατά την περίοδο της
οθωμανικής αυτοκρατορίας, όπως και περιγραφές της ζωής και της δράσης ηρώων της
ίδιας περιόδου. Το γεγονός αυτό φανερώνει τη στροφή των εγχειριδίων προς το
πνεύμα της διεθνούς συνεργασίας, της συμφιλίωσης των εθνών και της αποφυγής της
καλλιέργειας του εθνοκεντρισμού.
Προς την ίδια θετική
κατεύθυνση φαίνεται ότι κινούνται τα αναθεωρημένα εγχειρίδια, όσον αφορά και
στην παρουσίαση της γυναίκας. Φαίνεται να δίνεται, πλέον, μεγαλύτερη έμφαση
στην παρουσίασή της σε πιο σύγχρονους ρόλους και, μάλιστα, με μεγαλύτερη
συχνότητα, σε σχέση με τα παλαιότερα βιβλία.
Ωστόσο, παρά τα θετικά χαρακτηριστικά
γνωρίσματα και τις βελτιώσεις που παρατηρήσαμε κατά την εξέταση των νέων
εγχειριδίων και την αντιπαραβολή τους με τα παλαιά, κρίνουμε σκόπιμο τον
εμπλουτισμό των περιεχομένων μάθησης του γλωσσικού μαθήματος και με νέα
δεδομένα, όπως το έιτζ, τα ναρκωτικά, οι προκαταλήψεις, οι πολιτισμικές
αναπαραστάσεις για μειονοτικές ομάδες, ο κοινωνικός, πολιτισμικός ρατσισμός και
οι διακρίσεις έναντι αυτών και ο τέταρτος κόσμος.
Κάνδρος,
Π., Λανάρης, Ε., Μουμτζάκης, Α., Τάνης, Δ., Τσολάκης, Χ.(1999), Νεοελληνική Γλώσσα για το Γυμνάσιο,
τεύχος Α’, Αθήνα: ΟΕΔΒ.
Κάνδρος,
Π., Λανάρης, Ε., Μουμτζάκης, Α., Τάνης, Δ., Τσολάκης, Χ.(2000), Νεοελληνική Γλώσσα για το Γυμνάσιο,
τεύχος Β’, Αθήνα: ΟΕΔΒ.
Κάνδρος,
Π., Λανάρης, Ε., Μουμτζάκης, Α., Τάνης, Δ., Τσολάκης, Χ.(2000), Νεοελληνική Γλώσσα για το Γυμνάσιο,
τεύχος Γ’, Αθήνα: ΟΕΔΒ.
Τσολάκης,
Χ., Κάνδρος, Π., Τάνης, Δ., Αδαλόγλου, Κ., Μπέκας, Φ., Πούχα, Χ., Χρυσαφίδου,
Τ. (2001), Νεοελληνική Γλώσσα για το
Γυμνάσιο, τεύχος Α’, αναθεωρημένη έκδοση, Αθήνα: ΟΕΔΒ.
Τσολάκης,
Χ., Κάνδρος, Π., Τάνης, Δ., Αδαλόγλου, Κ., Μπέκας, Φ., Πούχα, Χ., Χρυσαφίδου,
Τ. (2001), Νεοελληνική Γλώσσα για το
Γυμνάσιο, τεύχος Β’, αναθεωρημένη έκδοση, Αθήνα: ΟΕΔΒ.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Fairclough, N. (1995), Critical discourse analysis: The critical study of the language,
Australia.
Galtung, J. (1975), Strukturelle
Gewalt, Reinbeck.
Galtung, J. (1976), “Peace education: Problems and
conflicts”, στο: Haavelsrud, M. (ed.), Education
for peace: Reflection and Action, Guilford: IPC Science & Technology
Press.
Georg- Eckert Institut (1990), Das Georg- Eckert Institut für internationale Schulbuchforschung,
Braunschweig.
Heck, A. (1993), Friedenspädagogik-
Analyse und Kritik, Essen: Die blaue Eule.
Hicks, D. (1988), Education
for peace- issues, principles and practice in the Classroom, London and New
York: Routledge.
Mayring, Ph. (1993), Qualitative
Inhaltsanalyse- Grundlagen und Techniken. Weinheim: Deutscher Studien
Verlag.
Μπονίδης,
Κ. (1998), Έρευνα των προδιαγραφών της
διδασκαλίας στην ελληνική πρωτοβάθμια εκπαίδευση: Η ανάλυση- ποσοτική και
ποιοτική- των εν χρήσει σχολικών εγχειριδίων (εκπαιδευτικού και μαθητή/τριας)
του γλωσσικού μαθήματος, υπό το πρίσμα της Παιδαγωγικής της Ειρήνης,
ανέκδοτη διατριβή επί διδακτορία, Θεσσαλονίκη.
Potter, J. & Wetherell, M. (1987), Discourse and social psychology: Beyond
attitudes and behavior, London: Sage.
[1] Η παρούσα έρευνα αποτελεί τμήμα ενός ευρύτερου εν εξελίξει project με θέμα τα εγχειρίδια του γλωσσικού μαθήματος στην ελληνική εκπαίδευση, το οποίο περιλαμβάνει έρευνα της περιρρέουσας ατμόσφαιρας συγγραφής των εγχειριδίων, της χρήσης τους και των απόψεων για αυτά από τις ομάδες αποδοχής τους.
[2] Η παγκόσμια προοπτική της εκπαίδευσης, έτσι όπως αυτή γίνεται αντιληπτή από την ερευνητική ομάδα, οφείλει να αναγνωρίζει και να σέβεται τις ιδιαιτερότητες κάθε έθνους, παράλληλα, ωστόσο, να επιδιώκει την ανάδειξη όλων εκείνων των στοιχείων πολιτισμού, που θα οδηγήσουν τα έθνη στη συνεννόηση, τη συνεργασία και την κοινή μελλοντική προοπτική.
[3] Με Α, Β, Γ συμβολίζονται αντιστοίχως το Α’, Β’, και Γ’ τεύχος των εν χρήσει εγχειριδίων. Τα τεύχη Α’ και Β’ των παλαιοτέρων εγχειριδίων συμβολίζονται αντίστοιχα με α, β.