Η οικουμενικοποίηση του πολίτη μέσω

του Μαθήματος της Ιστορίας

Της Σμαράγδας Λ. Ζάγκου,

Δρ.- Φιλολόγου

Στην εποχή που διανύουμε οι διεθνείς εξελίξεις με τα ποικίλα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος είναι βέβαιο, ότι έχουν προκαλέσει αίσθημα κάποιας ανασφάλειας, ή φόβου ή και έντασης, που χρόνο με το χρόνο κλιμακώνονται.

Η κλιμάκωση αυτή, πάλι, της διεθνούς κατάστασης είχε αρχίσει να γίνεται ορατή μετά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα. Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο σε ένα χρονικό διάστημα 20, περίπου, χρόνων διεξήχθησαν 55 πόλεμοι· τόσο περίεργοι όσο και καταστρεπτικοί για όλη την οικουμένη (Ν. Άχλη, 1983, 9). Εθνικιστικές τάσεις, εμφύλιες διαμάχες, διώξεις μειονοτήτων, οικονομική κρίση, ανταγωνιστικοί εξοπλισμοί, αλόγιστη εκμετάλλευση του περιβάλλοντος, εκπομπή ραδιενέργειας, γενικότερα οικολογικά προβλήματα, προβλήματα υγείας που μαστίζουν ιδίως τις χώρες του Τρίτου Κόσμου, δυσαρμονική αύξηση πληθυσμού, μείωση φυσικών πόρων, καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων· όλα αυτά είναι προβλήματα υπαρκτά μέχρι σήμερα και,μάλιστα, έχουν αποκτήσει οικουμενική διάσταση (Αντ. Κ. Δανασσή – Αφεντάκη, 1997, 328· Δημ. Καπράνου, 2001, 3· Ευρ. Μπέρση, 2001, 3· The Guardian, 2001, 13).

O σημερινός άνθρωπος συνειδητοποιεί, έτσι, ότι η λύση των προβλημάτων αυτών είναι η συναδέλφωση, η αλληλεγγύη, η οικονομική και κοινωνικοπολιτική συνεργασία μεταξύ των κοινωνιών, κρατών κ.ο.κ. (Μ. Δραγώνα – Μονάχου, 1990· Αλ. Κ. Κακαβούλη, 1993, 77 κ.εξ. Απ. Β. Νικολαΐδη, 1998, 168). Κατανοεί ακόμα, ότι η άρση των όποιων διανθρώπινων διαφορών επιτυγχάνεται με τη συνένωση των λαών και με την αρμονική συνύπαρξή τους (Αντ. Κ. Δανασσή – Αφεντάκη, 1997, 334-335· Απ. Β. Νικολαΐδη, 1998, 172).

Ακόμα πιο επιτακτική γίνεται η καλλιέργεια της συνεργασίας μεταξύ των λαών, εξαιτίας της τεχνολογικής ανάπτυξης, των περιβαλλοντικών προβλημάτων, της οικονομικής κρίσης και του διογκούμενου μεταναστευτικού ρεύματος διεθνώς (Η κρίση σε παγκόσμια κλίμακα εφάνη και στη φετινή (20.7.01) σύνοδο των οκτώ στη Γένοβα βλ. Δημ. Καπράνου, 2001, 3· Ευρ. Μπέρση, 2001, 3· The Guardian, 2001, 13). Από τα παραπάνω συμπεραίνουμε και όλοι κατανοούμε ότι η σύγχρονη επιταγή είναι η αντιμετώπιση των προβλημάτων υπό το πρίσμα μιας διεθνούς συνεργασίας, της συνεννόησης των εθνικών κοινωνιών υπό το πρίσμα της λεγόμενης και χαρακτηριζόμενης ως παγκοσμιοποίησης· εμείς εξειδικεύουμε με την παράλληλη χρήση του όρου οικουμενικοποίησης.

Η οικουμενικοποίηση ως έννοια εκτιμούμε ότι αναφέρεται σε σύνολη την κατοικημένη γη γεωγραφικά, πολιτισμικά και πολιτικά (Ηροδότου, Ιστορίαι 4, 110) και εκφράζει την πορεία εκείνη που οφείλει να οδηγεί όχι μόνο στη γνώση ετερόκλητων αντιλήψεων και παραδόσεων, αλλά και σε μια συσχέτισή τους. Σκοπός τους η ενότητα, η διεθνής κατανόηση και η συνεργασία (Μ. Σιώτου, 1961, 3· Μ. Βασιλείου, Κατά Ευνομίου, (Λόγος Α΄), ΒΕΠ 52, 179, 35-36).

Παγκοσμιοποίηση εκτιμούμε, ότι είναι η τάση μέσω της οποίας αίρονται οι διαφορές μεταξύ των εθνών. Και αυτό, με την καθιέρωση κοινωνικών αξιών και οικονομικών συνεργασιών. Με την παγκοσμιοποίηση οφείλει να προβάλλεται ένας ανθρωπισμός (Γ. Μπαμπινιώτη, 1994, 13-15· Werner Jaeger, 1962) της ποιότητας που,αν δεν καταλύει, διευρύνει γεωγραφικά, εθνικά σύνορα· που απορρίπτει τις πολιτικές και κοινωνικές μισαλλοδοξίες, καχυποψίες, εθνικιστικές διαφορές και αθέμιτο ανταγωνισμό. Καίριος σκοπός μιας τέτοιας παγκοσμιοποίησης καλείται να είναι η κοινωνική, πολιτική και οικονομική συνεργασία (Ι. Σ. Μαρκαντώνη, 1993, 230), και όχι μόνο, αλλά και η πολιτική και μια πολιτιστική κοινωνικοποίηση του πολίτη οικουμενικά προσανατολισμένη, που σημαίνει αξιοποίηση του πολιτιστικά καλύτερου (Tomas Kasma, 1992, 227-263· T. Καζεπίδη, 1991, 126 κ.εξ., Ι. Πυργιωτάκη, 1984, 15-35).

Για την επίτευξη ενός τέτοιου οικουμενικού ιδεώδους απαιτείται προ παντός η κατάλληλη εκπαίδευση, ή η κατάλληλη χρήση της εκπαίδευσης. Επίσης η συστηματοποιημένη εκπαίδευση με προσανατολισμό την αμοιβαία κατανόηση μέσω μιας διεθνούς συνεργασίας (W. A. Dorman, 1992, 3 και 6). Η εκπαίδευση παρέχει ή οφείλει να παρέχει τη δυνατότητα, κατ’ εξοχήν στους μαθητές, και αυριανούς πολίτες, να κατανοήσουν όχι μόνο τα εθνικά, αλλά και τα παγκόσμια προβλήματα· και να μεριμνήσουν για την εφικτή, στο μέγιστο δυνατόν διευθέτησή τους (M. Fearttone, 1990, 1-14). Με μιαν οικουμενικά προσανατολισμένη εκπαίδευση ο μαθητής καλείται και οφείλει να εντάσσεται σε μια παγκόσμια και, πλουραλιστική κοινωνία (Γ. Τσέτση, 1987, 32). Στην κοινωνία αυτή πρέπει να ελέγχει τις διαγωνιστικές και ανταγωνιστικές του τάσεις, ώστε να αποφεύγεται κάθε είδους υπερβολή, πολιτική ή πολιτισμική. Επίσης, οφείλει να αίρει την εθνική του απομόνωση, να συνειδητοποιεί την κοινωνική του ευθύνη, να αναγνωρίζει ότι ούτε οι ηγεσίες επιτρέπεται να είναι χωρισμένες, όσο και αν αυτό γίνεται κάποτε αναπόφευκτο, ούτε και οι λαοί. Να διαμορφώνει μια ενιαία, συνεπώς υπερεθνική, συνείδηση και ιδεολογία (Γ. Μπαμπινιώτη, 1991· Απ. Νικολαΐδη, 1998, 192-193).

Το κατ’ εξοχήν Μάθημα, που μπορεί να διαμορφώνει εθνική και υπερεθνική συνείδηση, να προβάλλει πρότυπα και ιδανικά και να αναδεικνύει την πολυμέρεια και τη συλλογικότητα του πολιτισμού πιστεύουμε ακράδαντα, ότι είναι αυτό τούτο το Μάθημα της Ιστορίας (Γ. Στ. Βαγιανού, 1999^β, 16· Σπ. Τουλιάτου, 1994, 161 κ.εξ. · Δ. Μαυροσκούφη, 1999^β, 50). Η διδασκαλία αυτού του συγκεκριμένου Μαθήματος είναι που μπορεί να συμβάλλει σε πολιτικο – κοινωνικές διεργασίες για εξελίξεις και για μια λογικά ελεγχόμενη πολιτικο – οικονομική και ιδίως πολιτισμική αλληλοκατανόηση των χωρών. Μπορεί δηλαδή να διαδραματίσει κύριο και καίριο ρόλο στο ιδεώδες της παγκοσμιοποίησης, όπως εδώ εξηγήσαμε ότι την εννοούμε (Γ. Στ. Βαγιανού, 1999^β, 15· Π. Ξωχέλλη, 1995, 10).

Έχοντας, λοιπόν, ως μέσο το Μάθημα της Ιστορίας ο μαθητής μας μπορεί να έρχεται συνειδητά αντιμέτωπος με τα εκπαιδευτικά και, ευρύτερα πολιτιστικά ως διεθνή νοούμενα προβλήματα, να ευαισθητοποιείται, μάλιστα, για την επίλυσή τους, να κατανοεί τη σημασία της όλως βαρυσήμαντης έννοιας της κοινωνικής δικαιοσύνης και υπευθυνότητας, στην αντιμετώπιση των διαφορών μεταξύ εθνικών και εθνικιστικών αντιλήψεων (Γ. Στ. Βαγιανού, 1990, 13, 17 · Γ. Διαμαντόπουλου, Ελ. Κιοσσέ, Γ. Νικολάου, Σ. Παλάσκα, 1995, 53· Δ. Μαυροσκούφη, 1997, 19). Θα γνωρίσει έτσι, φρονούμε, τη διαχρονική δραματουργία του έθνους του όπως και των υπόλοιπων εθνών (E. M. Lewis, 1965², 4). Θα καλλιεργεί συνεπώς την εθνική του συνείδηση, και μάλιστα χωρίς να συγκρούεται με εκείνη των μελών άλλων εθνοτήτων (Η. Γ. Μετοχιανάκη, 1995, 152· Δ. Μαυροσκούφη, 1999^α, 17). Με την έννοια αυτή θα είναι σε θέση να κατανοεί τα ό,ποια στοιχεία, που τον διαφοροποιούν και ιδίως εκείνα που τον ενώνουν με τους άλλους (Φ. Κ. Βώρου, 1991· Π. Ξωχέλλη, 1995, 10). Θα θεωρεί απαραίτητη την αρμονική συνύπαρξη και όχι την εθνική αφομοίωση (Η. Γ. Μετοχιανάκη, 1995, 152· Μ. Δραγώνα – Μονάχου, 1990). Θα αναγνωρίζει, λοιπόν, τις παγκόσμιες, κοινωνικές αξίες. Θα οικοδομεί γι΄ αυτό ένα κλίμα διανθρώπινης εμπιστοσύνης, σύμπνοιας και συνεργασίας (Αλ. Κ. Κακαβούλη, 1993, 21 κ.εξ. · Δ. Μαυροσκούφη, 1999^α, 18).

Για να μπορέσει, όμως, ο μαθητής συνειδητά να παγκοσμιοποιηθεί – οικουμενικοποιηθεί ειδικώς μέσω του Μαθήματος της Ιστορίας απαραίτητη προϋπόθεση είναι να συνταχθεί και εφαρμοστεί ένα Αναλυτικό Πρόγραμμα (Α.Π.), ειδικό και κατάλληλο. Κατάλληλα προσαρμοσμένο στο πανανθρώπινο αίτημα για μια ευρεία ή ευρύτατη πολιτισμική και πολιτικοκοινωνική ενοποίηση των κοινωνιών, σε όποια ποιοτική και ποσοτική έκταση αυτή η ενοποίηση μπορεί να πραγματοποιηθεί. Το Α.Π. αυτό εννοούμε να καθορίζεται από συγκεκριμένους σκοπούς διδασκαλίας, οι οποίοι, ωστόσο, θα χρειαστεί να συναρτώνται με τους διδακτικούς στόχους, την επιλογή και τη διάταξη των περιεχομένων και με τη διδακτική μεθοδολογία (M. E. Briant, 1972²· I. Steele, 1976, 7-13 και 27-35· Δ. Μαυροσκούφη, 1997, 44).

Οι σκοποί του Μαθήματος της Ιστορίας οφείλουν να ανταποκρίνονται στις επιταγές της παγκοσμιοποίησης – οικουμενικοποίησης, όπως την οριοθετήσαμε. Κύριος σκοπός εμμένουμε ότι οφείλει να είναι η ενότητα, νοούμενη σε πολιτιστικό επίπεδο, των εθνών, μέσα από τη διαμόρφωση ενιαίας υπερεθνικής συνείδησης, η οποία επιτυγχάνεται αφενός μεν μέσω της οικουμενικής κοινωνικοποίησης του μαθητή, αφετέρου δε μέσω της ένταξής του σε μια οικουμενικοποιημένη κοινωνία (Απ. Νικολαΐδη, 1998², 193-194· M. Rosenwasser, 1995, 82). Για να εφαρμοσθεί ο σκοπός αυτός, ωστόσο, προϋπόθεση είναι η διαμόρφωση συγκεκριμένων επιμέρους στόχων. Οι στόχοι, με τους οποίους το Μάθημα της Ιστορίας θα εκπαιδεύσει το μαθητή στην παγκόσμια – οικουμενική αντίληψη, είναι πρώτα η κατάκτηση μιας πανανθρώπινης πολιτιστικής γνώσης, η κατανόησή του πολιτισμού του “άλλου”, η γνώση των στοιχείων εκείνων που διαφοροποιούν αλλά και που ενώνουν πολιτισμικά ένα έθνος με τα υπόλοιπα έθνη, καθώς όλα τα ανθρώπινα όντα έχουν τη μετοχή τους στον πολιτισμό (Ν. Άχλη, 1983, 9 κ.εξ. · Γ. Κόκκινου, 1994· Χρ. Τσέλιου, 1995, 116).

Με γνώμονα, θα λέγαμε, τους στόχους αυτούς θεωρείται, παραπέρα, απαραίτητη η αναμόρφωση και των περιεχομένων των σχολικών εγχειριδίων (Γ. Σπανού, 1991, 384· Α. Γ. Καψάλη – Δ. Φ. Χαραλάμπους, 1993, 118-120 και 173-174· Δ. Μαυροσκούφη, 1997, 45). Για το λόγο αυτό, άλλωστε, η ύλη του Μαθήματος της Ιστορίας πρέπει να εμμένει στην αρμονική και ειρηνική συμβίωση, την οικουμενική διαβίωση, όπως θα ευχόταν κανείς να είχε συντεθεί ήδη από την εποχή της Παλαιάς Διαθήκης (Ησαΐας 53, 4-5, Σοφία Σειράχ 41, 14, Ψαλμοί 119) και του Αριστοτέλη μέχρι σήμερα (Αριστοτέλους, Πολιτικά 1333 α 41-β1). Πρέπει, συνεπώς, να επισημαίνει την ομόνοια και την αλληλεγγύη, που χρειάζεται να επικρατεί στο χώρο της χριστιανικής, και όχι μόνο, πίστης κυρίως μέσα από εκπαιδευτικές διαδικασίες (Ι.Σ. Μαρκαντώνη, 1993, 223-224).Σύμφωνα με τη χριστιανική έννοια της παγκοσμιοποίησης, και ορθότερα οικουμενικοποίησης, θα έμοιαζε αυτή αιώνια στη συνείδηση του ανθρώπου, διότι όλα τα κτιστά είναι φθαρτά και ότι αιώνια είναι μόνη η “μέλλουσα Βασιλεία”. Χαρακτηριστικό εν προκειμένω είναι το γεγονός, όταν ένας, γνωστός στα Πατερικά κείμενα, ασκητής ο Σισώης θρηνεί μπροστά από τον τάφο του Μ. Αλεξάνδρου, συλλαμβάνει την αλήθεια του σύμπαντος κόσμου, και γίνεται οικουμενικότερος του μεγάλου εκείνου στρατηλάτη (Θ. Ν. Παπαθανασίου, υπό δημοσίευση). Με την ίδια λογική, η οικουμενικά οριοθετημένη εκπαίδευση, και μάλιστα η ιστορική κατάρτιση εμμένουμε, ότι διαθέτει τις προϋποθέσεις για να παγκοσμιοποιήσει συνειδησιακά τον μαθητή, όπως άλλοτε ο Σισώης, και να τον καταστήσει πολύ ικανό στη σύλληψη της αλήθειας για την παγκοσμιοποιημένη κοινωνία στη βάση που διατυπώσαμε.

Σε σχέση, τώρα, με τα περιεχόμενα του Μαθήματος της Ιστορίας, ο μαθητής βασιζόμενος π.χ. στην περιγραφή και ερμηνεία καταστροφικών και οδυνηρών πολέμων, που γνώρισε η ανθρωπότητα, ασφαλώς και θα διευκολύνεται στο να αντιληφθεί το πολύτιμο αγαθό της ειρήνης και της συναδέλφωσης. Συνεπώς, να κατανοήσει το νόημα του αγαθού της παγκοσμιοποίησης (Αντ. Κ. Δανασσή – Αφεντάκη, 1997², 334-335). Έτσι, ο μαθητής αυτονόητα θα μπορεί να έρχεται αντιμέτωπος με ηθικές και κοινωνικές αξίες, τις οποίες αναγνωρίζει η διεθνής κοινότητα ως κατ’ ουσίαν παγκόσμιες, με αποτέλεσμα να καθίσταται ένας όχι εθνικιστής, αλλά ένας εθνιστής χωρίς σύνορα. Στο πλαίσιο αυτό θα μπορεί να διαμορφώνεται παράλληλα και ένας γνησιότερος ανθρωπισμός (Γ. Μπαμπινιώτη, 1994, 13-15· W. Jaeger, 1962). Θα λέγαμε, λοιπόν, ότι μέσα από τα ιστορικά δρώμενα και τη γνώση τους καθίσταται επιβεβλημένη η ένταξη των αξιών, της ελευθερίας, της δημοκρατίας, του πλουραλισμού, της αλληλεγγύης, της ισότητας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της συνεργασίας, της αρμονικής συνύπαρξης κτλ., στα περιεχόμενα νέων Αναλυτικών Προγραμμάτων του Μαθήματος της Ιστορίας (Max. Scheler, 1927· Η. Γ. Μετοχιανάκη, 1995, 147-150).

Όπως ήδη επισημάναμε τα Α.Π. του Μαθήματος της Ιστορίας, που σκοπό οφείλουν να έχουν τη διαμόρφωση μαθητή οικουμενικά προσανατολισμένου, χρειάζεται να απαιτούν μια ενεργητική μέθοδο διδασκαλίας. Αυτήν τη μέθοδο η οποία μπορεί να καλλιεργεί το δημιουργικό διάλογο και να δραστηριοποιεί τη δημιουργική σκέψη του μαθητή μέσα από την ιστορική κατάρτιση. Για το λόγο αυτό ο εκπαιδευτικός, πρόσωπο “κλειδί” στην παγκοσμιοποιούσα εκπαιδευτική και μάλιστα ιστορικομαθησιακή διαδικασία, οφείλει να αποστασιοποιείται από κάθε είδος μισαλλοδοξίας, και εθνικό φανατισμό· να ευαισθητοποιεί τους μαθητές του στην προάσπιση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, να καλλιεργεί τις ό,ποιες αξίες ενώνουν τους ανθρώπους, δηλαδή οφείλει να συμβάλλει στην παγκοσμιοποιητική αντίληψη και την οικουμενικοποίηση των αυριανών πολιτών και μάλιστα του πανανθρώπινου πολιτισμού (Αθ. Παπά, 1985, 157· Αθ. Παπά, 1988, 191· Γ. Βαγιανού, 1999^α, 56-57).

Στο σημείο αυτό καλούμεθα να λάβουμε υπόψη κατ’ εξοχήν ότι ο εκπαιδευτικός χρειάζεται προηγουμένως να καταρτισθεί έτσι, ώστε, να καθοδηγεί τους μαθητές του στην επιδίωξη του υπερεθνικού πολιτισμικού συμφέροντος, χωρίς, ασφαλώς, να αλλοιώνεται η εθνική ταυτότητα κάθε επιμέρους εθνότητας, αλλά αντίθετα να διατηρείται, να αναγεννάται, να αναμορφώνεται (Δ. Μαυροσκούφη, 1999^α, 20· Απ. Νικολαΐδη, 1998, 214). Πρέπει, ακόμα, να γίνει σαφής η αποφυγή κάθε διάθεσης επιβολής, υπεροχής και κυριαρχίας οικονομικά ισχυρότερων κοινωνιών σε βάρος ασθενέστερων (Αντ. Κ. Δανασσή – Αφεντάκη, 1997, 333· Στ. Πεσμαζόγλου, 1993).

Ανακεφαλαιώνοντας, θα ευχόμασταν να συνειδητοποιούμε ότι η εκπαίδευση των σύγχρονων ανθρώπων, μαθητών και εκπαιδευτικών είναι στοιχείο κομβικό στο προκείμενο· ειδικότερα η βαθύτερη σχέση της διδασκαλίας του Μαθήματος της Ιστορίας με τον πανανθρώπινο πολιτισμό. Η Ιστορία έχει αφ’ εαυτής δυναμικές διαπλαστικού χαρακτήρα· έχει γι΄ αυτό αξία μορφωτική. Μπορεί γι’ αυτό να κοινωνικοποιήσει και παραπέρα να οικουμενικοποιήσει τον αναπτυσσόμενο άνθρωπο μέσα από πολιτική και πολιτιστική αγωγή στο πλαίσιο του Μαθήματος της Ιστορίας (Α. Καψάλη, 1995, 78).

Η κατάκτηση της ιστορικής γνώσης αποκτά, μία οικουμενική διάσταση, ειδικώς όταν η διδασκαλία του Μαθήματος της Ιστορίας σταματήσει να επιμένει, επανατονίζουμε σε σωβινιστικές ή εθνικιστικές απαιτήσεις· όταν σταματήσει να ενισχύει έκνομες διεκδικήσεις αλλοτρίων ή να ενθαρρύνει αντιθέσεις· όταν δεν αποδέχεται ή επιβραβεύει τη φιλοσοφία του “ζωτικού χώρου” με κάθε έννοια. Όταν, ειδικότερα, αναγνωρίζει τις παγκόσμιες ενοποιητικές αξίες και όταν αναγνωρίζει την πολιτισμική προσφορά του άλλου (Χρ. Δούκα, 1997).

Όλα αυτά, λοιπόν, είναι προφανής ανάγκη των καιρών να διοχετεύονται πρώτα μέσα από την πολιτισμική αναγνώριση, νοούμενη ως βούληση, και να καταχωρούνται στα Αναλυτικά Προγράμματα και τα εγχειρίδια του Μαθήματος. Η επίσημη υιοθέτησή τους και η διδακτική κατεργασία των περιεχομένων τους μέσα στη σχολική Τάξη θα οδηγεί στην καλλιέργεια βιωμάτων αυτού του προσώπου που θέλουμε να τον εκτιμούμε ως οικουμενικό πολίτη (Th. Murray, 1992, 63-99). Τα βιώματα αυτά και μόνα είναι ικανά και να ειρηνεύουν τις κοινωνίες και, σε τελική ανάλυση, να ανελίσσουν τον πανανθρώπινο πολιτισμό. Από άλλη οπτική γωνία, πρόκειται εδώ για μια γνήσια φιλάνθρωπη κίνηση, που θα είναι σε θέση να συμβάλλει στην ψυχική ενότητα· και μέσω αυτής στο ποιοτικό ανέβασμα του κοινωνικού βίου και του κάθε επιμέρους ανθρώπου. Στην πορεία της κοινωνίας μας, χέρι – χέρι με την παγκόσμια κοινωνία, προς τον πραγματικό πολιτισμό: τον πανανθρώπινο. (Για τη διευθέτηση των παγκόσμιων προβλημάτων έχουν συσταθεί Οργανισμοί με οικουμενική διάσταση, όπως ο Ο.Η.Ε. το διεθνές δικαστήριο της Χάγης, η Unesco. Επίσης συγκαλούνται σύνοδοι κορυφής των οικονομικά ισχυρότερων κρατών για την επίλυση διεθνών προβλημάτων. Η πρώτη σύνοδος πραγματοποιήθηκε το 1974 στο Ραμπουγιέ της Γαλλίας, ενώ οι επόμενες στη Φλωρεντία 1999, Σιάτλ 1999, Βερολίνο 2000, Γένοβα 2001 με θετικά αλλά και αρνητικά αποτελέσματα).

Summary

Globalization constituts the contemporary proposal; and it can be considered as a result of a better information of today’s students, by means of history lesson, taught in school.

The lesson of history consists of dynamics which, by themselves, can shape civilians of the modern world society; it aims to essencially socialize the human and especially students of today, and to supply them with a correct political and cultural training.

Therefore, the acquisition of a modernized historical formation and knowledge of the student is expected to put aside nationalistic one-sidedness and lead to an understanding of a great truth: that civilization has to do with all nations, peoples and humans.

Acceptation of the latter seems to be the core of a real and profound globalization, as it could and ought to be considered by the educational centers all over the world and by modern curricula of history lesson.

S.L.Z.

Βιβλιογραφία

Άχλη Ν., Οι γειτονικοί μας λαοί, Βούλγαροι και Τούρκοι, στα σχολικά βιβλία Ιστορίας Γυμνασίου και Λυκείου, εκδ. Α/φοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1983.

Βαγιανού Γ. Στ., “Θέλεις υγιής γενέσθαι” (Ιω. 5, 1-5), π. Ναυς τ. 26, Ναύπακτος 1990, 13-17.

Βαγιανού Γ. Στ., Ειδική Διδακτική της Ιστορίας, Β΄, Θεματολογία Ι., Η σχολική τάξη και προεκτάσεις της: Ανάγκες ή απαιτήσεις του σύγχρονου ιστορικού Μαθήματος, εκδ. περιοδ. Γρηγόριος ο Παλαμάς, Θεσσαλονίκη 1999^α.

Βαγιανού Γ. Στ., Ειδική Διδακτική της Ιστορίας, Γ., Θεματολογία ΙΙ, Ανάλυση και ερμηνεία των ιστορικών γεγονότων: Ανάγκες ή απαιτήσεις του σύγχρονου Μαθήματος της Ιστορίας, εκδ. περ. Γρηγόριος ο Παλαμάς, Θεσσαλονίκη 1999^β.

Briant M.E., General History and Aspect History, στο: W.H. Burston et. Al. (eds), Handbook for History Teachers, University of London Institute of Education, Methuen, London 1972², 99-113.

Βώρου Φ.Κ., Η Ελληνική επίδραση μέσα στον Ευρωπαϊκό και πανανθρώπινο χώρο της Παιδείας, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 25.7.1991.

Δανασσή – Αφεντάκη Αντ. Κ., Εισαγωγή στην Παιδαγωγική, τ. Γ΄, Σύγχρονες Τάσεις της Αγωγής, Αθήνα 1997².

Διαμαντόπουλου Γ., Κιοσσέ Ελ., Νικολάου Γ., Παλάσκα Σ., “Η εικόνα του “άλλου” στα σύγχρονα σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας του Γυμνασίου”, Φιλοσοφική Σχολή Α.Π.Θ., Τομέας Παιδαγωγικής - Μονάδα Έρευνας Σχολικού Βιβλίου, Σχολικά Εγχειρίδια Βαλκανικών Χωρών, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1995, 47-58.

Dorman W.A., The Not so Old Couple: Critical Thinking and Global Education, Annual International Conference for Critical Thinking and Moral Critique, Rohnert Park C.A. 1992, 3-11.

Δούκα Χρ., “Ευρωπαϊκή Διάσταση – Ελληνική Εκπαίδευση: Τα Ευρωπαϊκά Εκπαιδευτικά Προγράμματα”, π. Σύγχρονη Εκπαίδευση τ.93, Αθήνα 1997, 43-51.

Δραγώνα – Μονάχου Μ., “Για μια Ευρωπαϊκή Παιδεία Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων”, Ινστιτούτο Παιδαγωγικών Ερευνών του Λυκείου Βάσκα “Η Ελληνική Εκπαίδευση στο Κοινοτικό Πλαίσιο”, εκδ. Βάσκα, Αθήνα 1990, 85-97.

Fearttone M., Global Culture: An Introduction, Global Introduction Nationalism, Globalisation, Modernity, edit Sage, London 1990.

Jaeger Werner, Ανθρωπισμός και Θεολογία – Οι Έλληνες και η αγωγή του Ανθρώπου, μεταφρ. Βερροίου Γ., Αθήνα 1962.

Καζεπίδη Τ., Η φιλοσοφία της παιδείας, εκδ. Βάνιας, Θεσσαλονίκη 1991.

Κακαβούλη Αλ. Κ., Ευρωπαϊκή Διάσταση στην Παιδεία, Ερευνητική Προσέγγιση, Προβληματισμοί, Αθήνα 1993.

Καπράνου Δημ., Αφίξεις με πλατιά χαμόγελα …, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 21-7-2001.

Kasma Tomas, Education without indoctrination, Klaus Scheicher, Tomas Kasma edit, Ethnocentrism in Education, Germany 1992.

Καψάλη Α. Γ., “Η ευρωπαϊκή διάσταση στα σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας Γυμνασίου”, Φιλοσοφική Σχολή Α.Π.Θ., Τομέας Παιδαγωγικής – Μονάδα Έρευνας Σχολικού Βιβλίου, Σχολικά Εγχειρίδια Βαλκανικών Χωρών, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1995, 77-85.

Καψάλη Α. Γ. – Χαραλάμπους Δ.Φ., Σχολικά Εγχειρίδια. Θεσμική εξέλιξη και σύγχρονη προβληματική, Θεσσαλονίκη 1993.

Κόκκινου Γ., “Η αντίληψη για το Έθνος και την εθνική συνείδηση στα Αναλυτικά Προγράμματα της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης”, ΠΕΦ “Εθνική Συνείδηση και Ιστορική Παιδεία”, Σεμινάριο 17, Αθήνα 1994, 151-160.

Lewis E. M., Teaching History in Secondary Schools, London 1965².

Μαρκαντώνη Ι.Σ., Ανθρωπαγωγική, Ιστορία της Παιδείας, τόμ. 4, Αθήνα 1993.

Μαυροσκούφη Δ., Η σχολική Ιστορία στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση 1975-1995. Η μεταπολιτευτική εκδοχή του σισόφειου μύθου, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1997.

Μαυροσκούφη Δ., Εμπειρίες και απόψεις μαθητών και φοιτητών σχετικές με το Μάθημα της Ιστορίας: Θεωρητικά ζητήματα και εμπειρική έρευνα, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1999 ^α.

Μαυροσκούφη Δ., “Η εικονογράφηση της Ιστορίας και η διακόσμηση των σχολείων: Θεωρητικά προβλήματα και πρακτικά ατοπήματα”, π. Σύγχρονη Εκπαίδευση, τ.105, Αθήνα 1999 ^β, 50-59.

Μετοχιανάκη Η. Γ., “Σύστημα αξιών και οικογενειακή αγωγή”, π. Σχολείο και Ζωή τ.4, Αθήνα 1995, 145-155.

Μπαμπινιώτη Γ., Ενιαία Παιδεία στην Κοινότητα, ΤΟ ΒΗΜΑ 27.10.1991.

Μπαμπινιώτη Γ., Η γλώσσα ως αξία, εκδ. Gutenberg, Αθήνα 1994.

Μπέρση Ευρ., Η παγκοσμιοποίηση μετράει νεκρούς …, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 21-7-2001.

Murray Th., “The moral indentity development”, στο Klaus Shleicher – Tomas Kasma (eds), Ethnocentrism in Education, Germany 1992.

Νικολαΐδη Απ., Θέματα Οικουμενικής Κίνησης, Αθήνα 1998².

Ξωχέλλη Π., “Η έρευνα των σχολικών εγχειριδίων – Προβλήματα και διαπιστώσεις”, Φιλοσοφική Σχολή Α.Π.Θ., Τομέας Παιδαγωγικής – Μονάδα Έρευνας Σχολικού Βιβλίου, Σχολικά Εγχειρίδια Βαλκανικών Χωρών εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1995, 9-14.

Παπά Αθ., “H εκπαίδευση στο μεταίχμιο της αυταρχικής και αντιαυταρχικής αγωγής”, π. Παιδαγωγική Επιθεώρηση, τ.3, Θεσσαλονίκη 1985, 135-178.

Παπά Αθ., “Το Ανοιχτό Σχολείο – διδακτική και παιδαγωγική προσέγγιση” π. Σχολείο και Ζωή τ. 5-6, Αθήνα 1988, 177-201.

Παπαθανασίου Θ.Ν., Παγκοσμιοποίηση και Οικουμενικός Άνθρωπος, απόσπασμα από ομότιτλη εισήγηση στις 14-5-2001 στη Θεσσαλονίκη, σε εκδήλωση του συλλόγου “Αλέκτωρ” (υπό δημοσίευση).

Πεσμαζόγλου Στ., “Οι Βλαβερές Συνέπειες του Οικονομικού Ανταγωνισμού στην Εκπαίδευση” Ευρωπαϊκό Εκπαιδευτικό Συνέδριο, “Ο Έλληνας Εκπαιδευτικός και η Ευρωπαϊκή του Διάσταση”, Ίδρυμα Μελετών Λαμπράκη, Εκπαιδευτήρια “Κωστέα – Γείτονα”, Αθήνα 1993, 161 – 176.

Πυργιωτάκη Ι., Κοινωνικοποίηση και εκπαιδευτικές ανισότητες, εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα 1984.

Rosenwasser M., The General Education Core at Shoreline Community College, ERIC Clearing House for Community Colleges, εκδ. EDRs, Los Angeles CA 1995, 80-90.

Scheler Max, Der Formalismus in der Ethik und die Materiale Wertethik, 1927.

Σιώτου Μ., Η Οικουμενική Κίνησις και το Παγκόσμιον Συμβούλιον των Εκκλησιών, Αθήναι 1961.

Σπανού Γ., “Η σχέση διδακτικού βιβλίου και Αναλυτικού Προγράμματος προσδιορίζει τη Διδακτική του μαθήματος”, Χάρις: Αφιέρωμα στον καθηγητή Ν. Μελανίτη, Τομέας Παιδαγωγικής, Τμήματος Φ.Π.Ψ. Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα 1991, 383-390.

Steele I., Developments in History Teaching, Open Books, London 1976.

The Guardian, Βαθιά διχασμένοι οι ισχυροί της Γης, Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 22-7-2001.

Τουλιάτου Σπ., “Μεθοδολογικά προβλήματα προσέγγισης των εννοιών “έθνος”, και “εθνική συνείδηση” στα εγχειρίδια Ιστορίας της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης”, ΠΕΦ, Σεμινάριο 17, 1994, 161-192.

Τσέλιου Χρ., “Η εικόνα των Ελλήνων και των Τούρκων σε βουλγαρικά εγχειρίδια Ιστορίας”, Φιλοσοφική Σχολή Α.Π.Θ., Τομέας Παιδαγωγικής – Μονάδα Έρευνας Σχολικού Βιβλίου, Σχολικά Εγχειρίδια Βαλκανικών Χωρών, εκδ. Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 1995, 109-118.

Τσέτη Γ., Οικουμενικά ανάλεκτα. Συμβολή στην ιστορία του Παγκοσμίου Συμβουλίου Εκκλησιών, Κατερίνη 1987.