Οργανωτικά Μοντέλα διαχείρισης Διεθνών Προγραμμάτων:

Η περίπτωση του Μαρασλείου Διδασκαλείου Δημοτικής Εκπαίδευσης

(Μ.Δ.Δ.Ε.) 1997-2000.

Των:

Νικολάου Ζούκη , Βασιλικής Πασχαλιώρη,

Θωμά Κοτοπούλη και Γεωργίου Ζέλιου

Εισαγωγή

Η παρούσα εργασία μας διαρθρώνεται σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος επιχειρείται: α) η καταγραφή των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων που πραγματοποιήθηκαν με τη συμμετοχή του Μαρασλείου Διδασκαλείου Δημοτικής Εκπαίδευσης στη χρονική περίοδο 1997-2000, β) η παρουσίαση του οργανωτικού μοντέλου, το οποίο οικοδομήθηκε προκειμένου να υλοποιηθούν τα ευρωπαϊκά προγράμματα και γ) η διερεύνηση των επιπτώσεων από την υλοποίηση των προγραμμάτων στη λειτουργία ( πρόγραμμα σπουδών) του Μ.Δ.Δ.Ε καθώς και η οικειοθελής ενεργοποίηση και συμμετοχή των μετεκπαιδευομένων.

Στο δεύτερο μέρος παρουσιάζεται πιλοτική έρευνα, η οποία διερεύνα τις δυνατότητες και τις προϋποθέσεις εφαρμογής του οργανωτικού μοντέλου, που οικοδόμησε και χρησιμοποίησε το Μ.Δ.Δ.Ε., στο περιβάλλον Σχολικής Μονάδας ή τάξης.

ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ

Μεθοδολογία πρώτου μέρους

Η ερευνητική ομάδα προκειμένου να καταγράψει τα Ευρωπαϊκά Προγράμματα που υλοποιήθηκαν, να παρουσιάσει το οργανωτικό μοντέλο που εφαρμόστηκε και να διερευνήσει τις επιπτώσεις από την εφαρμογή των προγραμμάτων στη δομή και λειτουργία του Μ.Δ.Δ.Ε και στη συμμετοχή των μετεκπαιδευομένων, ερεύνησε τα αρχεία του Μ.Δ.Δ.Ε[1]. και αξιοποίησε προσωπικές μαρτυρίες και βιωματικές εμπειρίες των μελών της[2]

Καταγραφή των Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων

Όπως προκύπτει από τα αρχεία του Μ.Δ.Δ.Ε., το 1996 πραγματοποιήθηκαν προπαρασκευαστικές ενέργειες για τη συμμετοχή του Μ.Δ.Δ.Ε. σε ευρωπαϊκά σχέδια. Σημαντική στη φάση αυτή ήταν η συμβολή του Γεώργιου Νικολάου, διδάσκοντα την εποχή εκείνη στο Μ.Δ.Δ.Ε., η συμβολή της ερευνητικής ομάδας της Εταιρείας Κοινωνικής και Πολιτιστικής Στήριξης Παλιννοστούντων Ομογενών (ΝΟΣΤΟΣ), η οποία διέθετε εξειδικευμένη εμπειρία στον τομέα αυτό, καθώς επίσης και η ενθαρρυντική στάση της τότε Διοίκησης[3] του Μ.Δ.Δ.Ε.. Καρπός των ενεργειών αυτών αποτέλεσαν ο σχεδιασμός, η υποβολή και τελικά η έγκριση τριών προγραμμάτων με τη συμμετοχή του Μ.Δ.Δ.Ε.

Τα προγράμματα που υλοποιήθηκαν κατά χρονολογική σειρά ήταν τα παρακάτω:

· “ Η μουσειακή αγωγή ως μέθοδος ενισχυτικής διδασκαλίας της γλώσσας”, στο πλαίσιο του SOCRATES – COMENIUS – Δράση 2 (Χρονική περίοδος 1997-2000). Το αντικείμενο του προγράμματος είχε ως βασικό στόχο τη διαμόρφωση εκπαιδευτικού υλικού για μαθητές και δασκάλους που λειτουργούν σε πολυπολιτισμικό περιβάλλον. Το Μ.Δ.Δ.Ε. είχε το γενικό συντονισμό του προγράμματος με Επιστημονικό Υπεύθυνο τον κ. Γεώργιο Δράκο. Συμμετείχαν ακόμη από την Ελλάδα ως εταίροι: α) Η Εταιρεία Κοινωνικής και Πολιτιστικής Στήριξης Παλιννοστούντων Ομογενών – ΝΟΣΤΟΣ, β) Το 11^ο Δημοτικό Σχολείο Μενιδίου και γ) Η Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού. Από τη Γερμανία συμμετείχαν: α) το Ινστιτούτο Παιδαγωγικής Help του Weilburg, β) το Δημοτικό Σχολείο Pestalozzi School και γ) Το Σχολείο Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Wilhelm Knapp School. Από την Ισπανία συμμετείχαν: α) Το Παιδαγωγικό Τμήμα Εκπαίδευσης Εκπαιδευτικών του Valladolid και β) το Δημοτικό Σχολείο Maria de Molina του Valladolid.

· «Δημιουργία δομών επαναπροσανατολισμού και αυτοαπασχόλησης για την παροχή υπηρεσιών σε θέματα χρηματο –οικονομικών και ασφάλισης», στο πλαίσιο του άξονα INTECRA για την απασχόληση (Χρονική περίοδος 1998-2000). Το αντικείμενο του προγράμματος είχε ως βασικό στόχο την Ανάπτυξη δομών και υπηρεσιών για την απορρόφηση στην ελληνική αγορά εργασίας μεταναστών και επαναπατριζομένων Ελλήνων. Το Μ.Δ.Δ.Ε. συμμετείχε ως εταίρος με Επιστημονικό Υπεύθυνο τον κ. Αθανάσιο Τριλιανό και η συμμετοχή του στο πρόγραμμα αφορούσε α) Τη διεξαγωγή έρευνας για τον εντοπισμό αναγκών των επαναπατρισμένων οικογενειών όσον αφορά στη φύλαξη και τη δημιουργική απασχόληση των παιδιών τους, β) Την οργάνωση προγράμματος επιμόρφωσης (60 ωρών) ) διδακτικού προσωπικού [ Εννέα ( 9) άνεργοι εκπαιδευτικοί από την πρωην Σοβιετική Ένωση – Ελληνοπόντιοι , μία (1) εκπαιδευτικός Βορειοηπειρώτισσα και δέκα (10) Μετεκπαιδευόμενοι] στη δημιουργική απασχόληση και γ) Την αξιολόγηση δραστηριοτήτων φύλαξης και δημιουργικής απασχόλησης των παιδιών των επαναπατριζομένων οικογενειών. Το γενικό συντονισμό του προγράμματος είχε η 01 Πληροφορική – Εκπαιδευτική. Συμμετείχαν ακόμη ως εταίροι α) Η Εταιρεία Κοινωνικής και Πολιτιστικής Στήριξης Παλιννοστούντων Ομογενών – ΝΟΣΤΟΣ, β) Η Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού, γ) Η Εθνική Νεολαία Βορείου Ηπείρου, δ) Το υποκατάστημα Χολαργού της ασφαλιστικής εταιρείας Interamerican, ε) Η εταιρεία Βιβλιοσυνεργατική Α.Ε. και στ) Η Ομοσπονδία Ποντια.κών Σωματείων Ελλάδος.

· «Από απόσταση εκπαίδευση ανέργου εκπαιδευτικού προσωπικού στη δημιουργική απασχόληση του παιδιού», στο πλαίσιο του Leonardo Da Vinci(Χρονική περίοδος 1998-2000). Το αντικείμενο του προγράμματος είχε ως βασικό στόχο την ανάπτυξη μεθόδου από απόσταση για την εξειδίκευση ανέργων εκπαιδευτικών ελληνικής καταγωγής από την πρώην Ε.Σ.Σ.Ε στους τομείς της δημιουργικής απασχόλησης παιδιών και διαπολιτισμικής αγωγής. Το Μ.Δ.Δ.Ε. συμμετείχε ως εταίρος με Επιστημονικό Υπεύθυνο τον κ. Γεώργιο Δράκο και η συμμετοχή του στο πρόγραμμα αφορούσε τον παιδαγωγικό σχεδιασμό των ενοτήτων κατάρτισης στη δημιουργική απασχόληση και στη διαπολιτισμική αγωγή. Το γενικό συντονισμό του προγράμματος είχε το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών. Συμμετείχαν ακόμη από την Ελλάδα ως εταίροι α) Η Εταιρεία Κοινωνικής και Πολιτιστικής Στήριξης Παλιννοστούντων Ομογενών – ΝΟΣΤΟΣ, β) Η Γενική Γραμματεία Απόδημου Ελληνισμού. Από την Ισπανία συμμετείχε το Παιδαγωγικό Τμήμα Εκπαίδευσης Εκπαιδευτικών του Valladolid και από τη Γερμανία το Ινστιτούτο Παιδαγωγικής Help του Weilburg.

Παρουσίαση του Οργανωτικού Μοντέλου

Με την έναρξη της υλοποίησης των προγραμμάτων επισημάνθηκαν ορισμένες αδυναμίες σχετικές με το συντονισμό των εταίρων, τη διοικητική στήριξη των προγραμμάτων, τις διαδικασίες επιλογής των μετεκπαιδευομένων, οι οποίοι επιθυμούσαν να συμμετάσχουν στα προγράμματα κ.α.

Η νέα Διοίκηση[4] προκειμένου να αντιμετωπίσει τις παραπάνω αδυναμίες ώστε να εξασφαλιστεί η απρόσκοπτη υλοποίηση των προγραμμάτων αλλά και για να δημιουργήσει περαιτέρω ευκαιρίες ανάπτυξης τους καθώς και ευρύτερης συμμετοχής των μετεκπαιδευομένων, σύστησε την Επιτροπή Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων[5]. Στόχος της οποίας ήταν, η οριοθέτηση των διαδικασιών υλοποίησης των προγραμμάτων στο περιβάλλον του Μ.Δ.Δ.Ε. και η διερεύνηση νέων δυνατοτήτων, προκειμένου το Μ.Δ.Δ.Ε. να αναπτύξει συνεργασίες με Πανεπιστημιακά Ιδρύματα και άλλους φορείς του εσωτερικού και του εξωτερικού, ενισχύοντας τις ανταλλαγές μετεκπαιδευομένων, διδακτικού και διοικητικού προσωπικού προωθώντας την ψυχοπαιδαγωγική και εκπαιδευτική έρευνα σε όλους τους τομείς. Η Επιτροπή, στην οποία συμμετέχουν οι Αντιπρόεδροι του Μ.Δ.Δ.Ε, ένας εκπρόσωπος του Διδακτικού Προσωπικού, ένας εκπρόσωπος της Γραμματείας του Μ.Δ.Δ.Ε. και ένας εκπρόσωπος του Συλλόγου Μετεκπαιδευομένων, προκειμένου να εξασφαλιστούν α) η απρόσκοπτη εφαρμογή προγραμμάτων, β) η ευελιξία στη λήψη αποφάσεων και γ) η δεοντολογία στις διαδικασίες επιλογής μετεκπαιδευόμενων για τη συμμετοχή τους στα προγράμματα, έθεσε τις παρακάτω προϋποθέσεις: Στα προγράμματα συμμετέχουν: α) Οι μετεκπαιδευόμενοι, β) Οι απόφοιτοι του Μαρασλείου Διδασκαλείου, γ) Το Μ.Δ.Δ.Ε. έχει συμμετοχή στην οικονομική διαχείριση των προγραμμάτων και δ) Η επιλογή των συμμετεχόντων γίνεται με ευθύνη του εκάστοτε Επιστημονικού Υπευθύνου. Οι παραπάνω προϋποθέσεις θεωρήθηκαν σημαντικές διότι α) Η ενεργός συμμετοχή των μετεκπαιδευομένων είναι ουσιαστική παράμετρος των σπουδών τους στο Μ.Δ.Δ.Ε. β) Η συμμετοχή των αποφοίτων αναμένεται να συμβάλλει στη σύνδεση του Μ.Δ.Δ.Ε. με τις Σχολικές Μονάδες, στις οποίες οι ίδιοι θα υπηρετήσουν, μεταφέροντας γνώσεις, αξίες και δεξιότητες συμβάλλοντας στην αναβάθμιση της λειτουργίας τους και πολλαπλασιάζοντας τις δράσεις σε όλα τα επίπεδα. γ) Η συμμετοχή του Μ.Δ.Δ.Ε στην οικονομική διαχείριση των προγραμμάτων αναμένεται να συμβάλλει στην ενίσχυση της υλικοτεχνικής υποδομής του Διδασκαλείου προς όφελος των παρεχόμενων υπηρεσιών του και δ) H επιλογή των συμμετεχόντων με την ευθύνη των επιστημονικών υπευθύνων κρίθηκε απαραίτητη διότι ο εκάστοτε επιστημονικός υπεύθυνος έχοντας την επιστημονική ευθύνη υλοποίησης γνωρίζει τις ανάγκες του προγράμματος και επομένως για να ολοκληρώνεται με επιτυχία και ευελιξία το πρόγραμμα θα πρέπει να επιλέγει ο ίδιος τους συνεργάτες του.

Με αφετηρία το νέο πλαίσιο που διαμορφώθηκε αλλά και με το γενικότερα συμμετοχικό - δημιουργικό κλίμα που επικράτησε και από άλλες ενέργειες της νέας Διοίκησης, ο Προϊστάμενος και οι αποσπασμένοι εκπαιδευτικοί της Γραμματείας, ανέπτυξαν πλήθος πρωτοβουλιών με στόχο την ενημέρωση και την ενεργό συμμετοχή των μετεκπαιδευομένων στις δράσεις που υλοποιούνταν και στις διαδικασίες που αναπτύσσονταν. Καρπός των πρωτοβουλιών αυτών ήταν η δημιουργία ομάδων εργασίας, οι οποίες αφενός με εντάσσονταν λειτουργικά στη διαδικασία υλοποίησης των προγραμμάτων αφετέρου δε καλλιεργούσαν τα ειδικά ενδιαφέροντα των μετεκπαιδευομένων. Οι ομάδες διαδικτύου, μεταφραστικής και διοικητικής υποστήριξης εντάχθηκαν λειτουργικά στις απαιτήσεις υλοποίησης των προγραμμάτων με μεγάλη συμβολή στην ολοκλήρωση τους. Παράλληλα σχεδίασαν και υλοποίησαν ποικιλία νέων δράσεων. Οι ομάδες διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, δημιουργικής απασχόλησης και ειδικής αγωγής που επίσης δημιουργήθηκαν στήριξαν ερευνητικά τις δράσεις των σχεδίων που υλοποιούνταν και αυτενεργώντας ανέπτυξαν νέες αξιόλογες δράσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι ομάδες ήταν πάντα ανοικτές, μπορούσε δηλαδή να συμμετέχει όποιος ήθελε χωρίς αποκλεισμούς και επικοινωνούσαν οριζόντια μεταξύ τους ανταλλάσσοντας ρόλους, εμπειρία και τεχνογνωσία. Οι μετεκπαιδευόμενοι που συμμετείχαν αφιέρωναν τον ελεύθερο χρόνο τους χωρίς να αθετούν τις υποχρεώσεις του προγράμματος σπουδών.

Οι παραπάνω διεργασίες συνέβαλαν να σχηματοποιηθεί και να αποκρυσταλλωθεί το παρακάτω οργανωτικό μοντέλο διαχείρισης προγραμμάτων, το οποίο δημιούργησε παράλληλα μια νέα δομή που ενσωματώθηκε στο οργανόγραμμα λειτουργίας του Μ.Δ.Δ.Ε. προσδίδοντας του νέες δυνατότητες.

Το οργανωτικό μοντέλο – Δημιουργία Νέας Δομής

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ Μ.Δ.Δ.Ε.

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

ΓΡΑΦΕΙΟ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ

·

ΟΜΑΔΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΟΜΑΔΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΟΜΑΔΑ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ (INTERNET)

•

ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ – ΕΦΑΡΜΟΓΗ – ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ – ΔΙΑΧΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ

Επιπτώσεις στη λειτουργία του Μ.Δ.Δ.Ε.

Οι επιπτώσεις στη λειτουργία του Μ.Δ.Δ.Ε. καταγράφηκαν σε δύο επίπεδα α) Εσωτερικό επίπεδο προγράμματος σπουδών και β) Ευρύτερο επίπεδο λειτουργίας και προβολής του Μ.Δ.Δ.Ε.

Εσωτερικό επίπεδο προγράμματος σπουδών

Οι επιπτώσεις που καταγράφηκαν στο επίπεδο του προγράμματος σπουδών αναφέρονται α) Στη διάχυση των αποτελεσμάτων μέσω των υπαρχόντων μαθημάτων του προγράμματος και β) Στη διάχυση των αποτελεσμάτων μέσω των γνωστικών αντικειμένων που εμπλούτισαν το πρόγραμμα σπουδών του Μ.Δ.Δ.Ε.

Διάχυση αποτελεσμάτων μέσω των υπαρχόντων μαθημάτων

Η διάχυση των αποτελεσμάτων του πρώτου προγράμματος «Η μουσειακή αγωγή ως μέθοδος ενισχυτικής διδασκαλίας της γλώσσας» επιτεύχθηκε μέσω των μαθημάτων «Διαπολιτισμική Παιδαγωγική και Διδακτική» και «Αντισταθμιστική Αγωγή» τα οποία προσφέρονται στο χειμερινό και το εαρινό εξάμηνο με διδάσκοντα τον κ. Γεώργιο Νικολάου, ο οποίος συμμετείχε στο πρόγραμμα ως ερευνητής. Επίσης ομάδα δέκα (10) μετεκπαιδευομένων στο χρονικό διάστημα από 13 έως 17 Μαΐου 2000 παρακολούθησε ειδικό σεμινάριο στη Γερμανία (Ινστιτούτο Παιδαγωγικής Help του Weilburg) Τα αποτελέσματα του παραπάνω προγράμματος δημοσιεύθηκαν και είναι στη διάθεση όλων των μετεκπαιδευόμενων, της επιστημονικής κοινότητας και του κοινού στο δικτυακό τόπο του Μ.Δ.Δ.Ε. ( www.uoa.gr/maraslio ). Επίσης αναμένεται και η έκδοση ειδικού εντύπου σε τέσσερις (4) γλώσσες (Ελληνικά – Γερμανικά – Ισπανικά - Αγγλικά), το οποίο θα διανεμηθεί σ’ όλους τους μετεκπαιδευομένους.

Τα αποτελέσματα των άλλων δύο προγραμμάτων αναμένεται να διαχυθούν με ευθύνη των Επιστημονικών Υπευθύνων στα γνωστικά αντικείμενα, τα οποία διδάσκουν.

Διάχυση αποτελεσμάτων με την προσθήκη νέων γνωστικών αντικειμένων

Η επίδραση των διαδικασιών υλοποίησης των προγραμμάτων αποτυπώνεται και από την εισαγωγή νέων γνωστικών αντικειμένων στο πλαίσιο του θεσμού των σεμιναρίων.

Τα νέα γνωστικά αντικείμενα που προσφέρθηκαν στο θεσμό των σεμιναρίων ήταν:

α) Δημιουργική σκέψη: Διδασκαλία – Μάθηση στην Πρωτοβάθμια Εκπ/ση (Τεχνικές δημιουργικής μάθησης)[6]

β) Τα συνήθη λάθη των ρωσόφωνων παιδιών στο ελληνικό σχολείο[7].

γ) Ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση – Πρακτικές εφαρμογές στις Σχολικές Μονάδες[8].

Η προσθήκη των παραπάνω γνωστικών αντικειμένων, τα οποία αναφέρονται σε διακριτές περιοχές τόσο των προγραμμάτων όσο και ευρύτερα των διεργασιών που αναπτύχθηκαν είναι αποτέλεσμα της ευρύτερης δυναμικής που αναδείχθηκε από τη συμμετοχή του Μ.Δ.Δ.Ε. στα ευρωπαϊκά σχέδια αλλά κυρίως από τον τρόπο που αυτή η συμμετοχή διαχειρίστηκε.

Ευρύτερο επίπεδο λειτουργίας και προβολής του Μ.Δ.Δ.Ε

Οι επιπτώσεις στο ευρύτερο επίπεδο λειτουργίας και προβολής του Μ.Δ.Δ.Ε. είναι ιδιαίτερα σημαντικές Είναι χαρακτηριστικό ότι η πρώτη σύνδεση με το διαδίκτυο πραγματοποιήθηκε με δαπάνες των ευρωπαϊκών προγραμμάτων και «επιβλήθηκε» κυρίως από την ανάγκη επικοινωνίας με τους εταίρους των προγραμμάτων. Με την ενεργό συμμετοχή της ομάδας διαδικτύου και τη συνεργασία της Μαθηματικής Εταιρείας Ελλάδος ολοκληρώθηκε η κατασκευή της ιστοσελίδας του Μ.Δ.Δ.Ε., η οποία προβάλλεται στο διαδίκτυο από το καλοκαίρι του 1999. Η προβολή του Μ.Δ.Δ.Ε. στο διαδίκτυο βελτίωσε σημαντικά τις επικοινωνιακές λειτουργίες με τους μετεκπαιδευομένους, γενικότερα τους εκπαιδευτικούς, την επιστημονική κοινότητα αλλά και το κοινό, πρόβαλε και προβάλλει το έργο που συντελείται στο Μ.Δ.Δ.Ε. και δημιουργεί νέες δυνατότητες και προοπτικές για παραπέρα αξιοποίηση σ’ όλα τα επίπεδα. Στην κατηγορία των επιπτώσεων σχετικά με την ευρύτερη προβολή του Μ.Δ.Δ.Ε. εντάσσεται και η μετάφραση μέρους του οδηγού σπουδών του ακαδημαϊκού έτους 1999- 2000 στην αγγλική γλώσσα από την ομάδα μεταφραστικής υποστήριξης.

Από το ακαδημαϊκό έτος 2000 –2001 εφαρμόζεται, μετά από σχετικό αίτημα του Συλλόγου Γονέων και Κηδεμόνων των Πειραματικών Δημοτικών Σχολείων «ΜΑΡΑΣΛΕΙΟΥ» του Π.Τ.Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Αθηνών, το οποίο έκανε δεκτό η Διοίκηση του Μ.Δ.Δ.Ε, πρόγραμμα εξοικείωσης των μαθητών Ε΄ & ΣΤ΄ τάξεων των Πειραματικών Σχολείων και του 15^ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών με τους Η/Υ από την ομάδα διαδικτύου. Το προηγούμενο ακαδημαϊκό έτος 1999-2000 είχαν εφαρμοστεί αντίστοιχα προγράμματα για τους εκπαιδευτικούς των Πειραματικών Δημοτικών Σχολείων και του 15^ου Δημοτικού Σχολείου Αθηνών.

Ενεργοποίηση και συμμετοχή των μετεκπαιδευομένων

Η αποτίμηση της ενεργοποίησης και της συμμετοχής των μετεκπαιδευομένων επιχειρήθηκε με βάση ποιοτικά στοιχεία που αναφέρονται σε πρωτοβουλίες και δράσεις που ανέπτυξαν οι ίδιοι, οι οποίες συνδέονται άμεσα με την επίδραση που άσκησαν η υλοποίηση και οι διαδικασίες διαχείρισης των ευρωπαϊκών προγραμμάτων στο περιβάλλον του Μ.Δ.Δ.Ε. και δεν αναφέρονται σε υποχρεώσεις συμμετοχής τους από τις ανάγκες των προγραμμάτων.

Οι παραπάνω πρωτοβουλίες και δράσεις είναι δυνατό να ταξινομηθούν σε δύο κατηγορίες: α)Πρωτοβουλίες και δράσεις σε επίπεδο σχεδιασμού και υλοποίησης προγραμμάτων β) Πρωτοβουλίες και δράσεις σε επίπεδο σχεδιασμού

Πρωτοβουλίες και δράσεις σε επίπεδο σχεδιασμού και υλοποίησης

Α) Από το Σεπτέμβριο του 1998 η ομάδα διαδικτύου σχεδίασε και υλοποίησε πρωτότυπο πρόγραμμα εξοικείωσης των μετεκπαιδευομένων με το διαδίκτυο, το οποίο χρωματιζόταν από το χαρακτηριστικό ότι οι μετεκπαιδευόμενοι ήταν και οι ίδιοι «επιμορφωτές». Στόχοι του προγράμματος αυτού ήταν:

Μεσοπρόθεσμα

· Η εξοικείωση όλων των μελών της Μαρασλειακής Κοινότητας με το διαδίκτυο (επαφή, γνωριμία, δυνατότητες, χρήση) η οποία μπορεί να συντελείται και στον ελεύθερο χρόνο τους στο χώρο της βιβλιοθήκης

· Η ανακάλυψη από όλα τα μέλη της Μαρασλειακής Κοινότητας νέων τρόπων επικοινωνίας, αναζήτησης πληροφοριών και αξιοποίησής των στην εκπαιδευτική πράξη.

· Μακροπρόθεσμα

· Η υιοθέτηση από πλευράς των εκπαιδευτικών ανάλογης χρήσης στο περιβάλλον του σχολείου και της σχολικής τάξης

Το παραπάνω πρόγραμμα παρακολούθησε οικειοθελώς το σύνολο σχεδόν των μετεκπαιδευομένων (300 μετεκπαιδευόμενοι), οι οποίοι φοιτούσαν στο Μ.Δ.Δ.Ε την αντίστοιχη χρονική περίοδο. Εκδόθηκε επίσης ειδικό έντυπο με τίτλο: «ΚΑΛΛΙΣΤΟΝ ΕΣΤΙ ΚΤΗΜΑ ΠΑΙΔΕΙΑ ΒΡΟΤΟΙΣ – Η Μαρασλειακή Κοινότητα και το διαδίκτυο» το οποίο διανεμήθηκε δωρεάν σ’ όλους τους μετεκπαιδευομένους με την έναρξη του ακαδημαϊκού έτους 1999-2000. Η έκδοση χαιρετίστηκε με ενθουσιασμό και από μεταπτυχιακούς φοιτητές του Π.Τ.Δ.Ε. του Πανεπιστημίου Αθηνών, οι οποίοι απέστειλαν σχετική ευχαριστήριο επιστολή στην ομάδα διαδικτύου. Στη συνέχεια η ομάδα διαδικτύου έθεσε νέους στόχους ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέγονται:

· Δημιουργία σελίδας στο site του Μαρασλείου με χρήσιμες διευθύνσεις:

Ø Εύρεση και σχολιασμός των σελίδων που πιθανόν μπορούν να αξιοποιηθούν από το δάσκαλο στη σχολική τάξη.

Ø Κατηγοριοποίηση των σελίδων κατά γνωστικό αντικείμενο του αναλυτικού προγράμματος

Ø Κριτική αξιολόγηση των σελίδων

Ø Δημοσίευση σύνδεσης «link» της σελίδας που αξιολογήθηκε στη σελίδα του Μαρασλείου

· Δημιουργία και δημοσίευση σεναρίων μαθημάτων για τη διδακτική αξιοποίηση των σελίδων Web στη σχολική τάξη

· Μετάφραση και δημοσίευση της σελίδας του Μαρασλείου στα Αγγλικά

Β) Στο διάστημα 10-14 Μαΐου 1999 ομάδα δώδεκα (12) δασκάλων μετεκπαιδευομένων στο Μ.Δ.Δ.Ε. από το Τμήμα Ειδικής Αγωγής επισκέφτηκαν τη Βαρκελώνη της Καταλανίας στην Ισπανία στο πλαίσιο ενός προγράμματος με τίτλο: «Η ενσωμάτωση των ατόμων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στο εκπαιδευτικό σύστημα της Καταλανίας. Το πρόγραμμα αυτό σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε από τα μέλη της παραπάνω ομάδας σε συνεργασία με το Τμήμα Εκπαίδευσης της Κυβέρνησης της Καταλανίας.

Γ)Στο διάστημα από 25 – 29 Μαϊου 2000 η ομάδα διαπολιτισμικής εκπαίδευσης προσκλήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Valladolid της Ισπανίας να συμμετάσχει σε πενταήμερο επιστημονικό συνέδριο με τίτλο: «Γενική Οργάνωση του Ισπανικού Εκπαιδευτικού Συστήματος και τη Σχολική Ένταξη (ενσωμάτωση) των Αθίγγανων». Η ομάδα, η οποία αποτελούνταν από είκοσι τρεις (23) μετεκπαιδευομένους από τα Τμήματα Γενικής και Ειδικής Αγωγής, πήρε μέρος στο συνέδριο και ενημερώθηκε για τους τρόπους ενσωμάτωσης των Αθίγγανων στο εκπαιδευτικό σύστημα της Ισπανίας.

Δ) Την άνοιξη του 2000 ομάδα μετεκπαιδευομένων συμμετείχε στο σχεδιασμό προγράμματος με τίτλο ««Ανάπτυξη των ανθρώπινων αξιών και σχολικών συνηθειών στην Ευρώπη», το οποίο προέβλεπε τη συνέργια των Πειραματικών Δημοτικών Σχολείων «ΜΑΡΑΣΛΕΙΟΥ» του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών σε πρόγραμμα Comenius, με αντίστοιχα Δημοτικά Σχολεία της Ισπανίας και της Ιταλίας. Η ομάδα επίσης ανέλαβε την υλοποίηση μέρους του προγράμματος σχετικό με τη μεταφορά των μαθητών (Επιβιβάζομαι – αποβιβάζομαι στα σχολικά λεωφορεία με ασφάλεια. Ανακαλύπτω τρόπους για να αξιοποιώ δημιουργικά το χρόνο της διαδρομής από το σπίτι στο σχολείο και από το σχολείο στο σπίτι). Καρπός της συμμετοχής αυτής ήταν η υλοποίηση πιλοτικής εμπειρικής έρευνας με στόχο τη διερεύνηση της επίδρασης της μουσικής στη συμπεριφορά των μαθητών των Πειραματικών Δημοτικών Σχολείων του «Μαρασλείου» κατά τη μεταφορά από και προς τα Πειραματικά Δημοτικά Σχολεία μέσα στα λεωφορεία. Η εργασία της ομάδας έχει ολοκληρωθεί, τα αποτελέσματα επεξεργάζονται και αναμένεται η δημοσίευσή τους.

Πρωτοβουλίες και δράσεις σε επίπεδο σχεδιασμού

Η ερευνητική ομάδα κατέγραψε και προσπάθειες σχεδιασμού προγραμμάτων, οι οποίες για διάφορους λόγους δεν υλοποιήθηκαν ή υλοποιήθηκαν χωρίς τη συμμετοχή των μετεκπαιδευομένων. Στην κατηγορία αυτή ανήκουν:

Α) Ο σχεδιασμός πρωτότυπου προγράμματος στο πλαίσιο του σεμιναρίου «Ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση – Πρακτικές εφαρμογές στις Σχολικές Μονάδες» με τίτλο: «Μαράσλειο Διδασκαλείο και Σχολικές Μονάδες – Εκπαίδευση από απόσταση». Το πρόγραμμα προέβλεπε πιλοτική εφαρμογή στην οποία το εκπαιδευτικό προσωπικό μιας σχολικής μονάδας θα μπορούσε να παρακολουθήσει γνωστικά αντικείμενα του προγράμματος σπουδών του Μ.Δ.Δ.Ε. της επιλογής του από απόσταση. Σκοπός της πιλοτικής εφαρμογής ήταν η παραγωγή μεθοδολογίας στην εξ’ αποστάσεως εκπαίδευση γεγονός που θα προσέδιδε νέες δυνατότητες στο Μ.Δ.Δ.Ε. για εφαρμογή πλήθος προγραμμάτων επιμόρφωσης - μετεκπαίδευσης σ’ όλη την ελληνική επικράτεια αλλά και το εξωτερικό.

Β) Ο σχεδιασμός και η υποβολή πρότασης στην Κοινωνία της Πληροφορίας : «Υπολογιστικός Εξοπλισμός Σχολικών Μονάδων» με στόχο να αποκτήσουν τα Δημοτικά Σχολεία της Μαρασλειακής Κοινότητας (Πειραματικά Δημοτικά Σχολεία Μαρασλείου – 15^ο Δημοτικό Σχολείο Αθηνών) υποδομές για την εισαγωγή της πληροφορικής στην εκπαιδευτική διαδικασία. Η πρόταση προέβλεπε τη δημιουργία γωνιάς ηλεκτρονικού υπολογιστή στις Ε΄& ΣΤ΄ τάξεις των παραπάνω σχολείων με αντίστοιχη υποδομή προβολής σε οθόνη σε κάθε τάξη. Τελικά εγκρίθηκε η δημιουργία ενός εργαστηρίου πληροφορικής για τις ανάγκες των μαθητών των Πειραματικών Δημοτικών Σχολείων «ΜΑΡΑΣΛΕΙΟΥ»

Κριτική προσέγγιση – Σχολιασμός

Η συμμετοχή του Μ.Δ.Δ.Ε. σε ευρωπαϊκά σχέδια κρίνεται αναμφίβολα θετική εάν αναλογιστούμε τις επιδράσεις που καταγράφηκαν στα επίπεδα του προγράμματος σπουδών, στην ευρύτερη λειτουργία και προβολή του Μ.Δ.Δ.Ε. καθώς και στην ενεργό συμμετοχή των μετεκπαιδευομένων. Το Μ.Δ.Δ.Ε αξιοποίησε σε μεγάλο βαθμό ποιοτικά τις ευκαιρίες που δόθηκαν, μέσω της συμμετοχής αυτής, για να βελτιώσει τις υπηρεσίες που προσφέρει προς όφελος των σκοπών και στόχων που υπηρετεί.

Στην πορεία αυτή αξίζει να επισημανθούν α) Η ενθαρρυντική στάση των δύο Διοικήσεων, β) Ο κομβικός ρόλος της Γραμματείας του Μ.Δ.Δ.Ε. και γ) Το υψηλό επίπεδο και οι δυνατότητες των μετεκπαιδευόμενων εκπαιδευτικών καθώς και ο ουσιαστικός ρόλος των Διδασκαλείων στη διάχυση της ευρωπαϊκής και ευρύτερα διεθνούς διάστασης στην εκπαίδευση της χώρα μας.

Η ενθαρρυντική στάση της πρώτη Διοίκησης βοήθησε σημαντικά στις διαδικασίες έναρξης του σχεδιασμού και της υλοποίησης των ευρωπαϊκών προγραμμάτων και αποτυπώνεται απ’ το γεγονός ότι μέλη της ανέλαβαν την υλοποίηση των προγραμμάτων ως επιστημονικοί υπεύθυνοι. Η ενθαρρυντική στάση της δεύτερης Διοίκησης αποτυπώνεται ανάγλυφα από το σύνολο των πρωτοβουλιών που ανέπτυξε, οι οποίες συνέβαλλαν αποφασιστικά α) στην οικοδόμηση του απαραίτητου κλίματος συμμετοχικότητας – δημιουργικότητας και καινοτομίας β) στην απρόσκοπτη συνέχεια και υλοποίηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, β) στην οριοθέτηση των διαδικασιών υλοποίησης των προγραμμάτων στο περιβάλλον του Μ.Δ.Δ.Ε. γ) στην αξιοποίηση των ωφελημάτων που προέκυψαν προς όφελος της λειτουργίας του Μ.Δ.Δ.Ε δ) στην παραπέρα διάχυση της αποκτημένης τεχνογνωσίας στο περιβάλλον της Μαρασλειακής Κοινότητας.

Η Γραμματεία του Μ.Δ.Δ.Ε. ως συνδετικός κρίκος μεταξύ Διοίκησης και Μετεκπαιδευομένων διευκόλυνε την ανταλλαγή των κατάλληλων πληροφοριών, ανέπτυξε πλήθος πρωτοβουλιών και συντόνισε με επιτυχία το σύνολο των δράσεων που αναπτύχθηκαν εξασφαλίζοντας την αποτελεσματικότητα τους.

Η ενεργός συμμετοχή των μετεκπαιδευομένων και κυρίως οι πρωτοβουλίες και δράσεις που ανέλαβαν οι ίδιοι φανερώνουν το υψηλό επίπεδο των μετεκπαιδευόμενων εκπαιδευτικών του Μ.Δ.Δ.Ε. και κατ’ επέκταση των άλλων Διδασκαλείων της χώρας. Αναδεικνύεται επίσης ο ουσιαστικός ρόλος των Διδασκαλείων της χώρας στη διάχυση της ευρωπαϊκής και ευρύτερα διεθνούς διάστασης στην εκπαίδευση. Η υλοποίηση ευρωπαϊκών και ευρύτερα διεθνών προγραμμάτων από τα Διδασκαλεία καθώς και η εξασφάλιση των απαραίτητων προϋποθέσεων για ενεργό συμμετοχή και αυτενέργεια των μετεκπαιδευομένων, αναμένεται να διαμορφώσει θετικές στάσεις, να παρέχει τις κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες στους ίδιους και να τους καταστήσει ικανούς να τις προωθήσουν στο περιβάλλον των Σχολικών Μονάδων, στις οποίες θα επιστρέψουν για να συνεχίσουν το εκπαιδευτικό τους έργο.

Ολοκληρώνοντας το πρώτο μέρος της εργασίας μας θεωρούμε ότι η πολυδιάστατη και συχνά ασαφής έννοια της ευρωπαϊκής και ευρύτερα διεθνούς διάστασης στην εκπαίδευση ερμηνεύτηκε και νοηματοδοτήθηκε στο παράδειγμα του Μ.Δ.Δ.Ε. κυρίως ως ποιοτική διαδικασία που α) Προάγει την ατομική και συλλογική συμμετοχή, μέσα από δημοκρατικές διαδικασίες, ως κεντρική θεώρηση και στάση στο συνεχές εκπαιδευτικό και ευρύτερα κοινωνικό γίγνεσθαι, β) Αποτελεί κινητήρια δύναμη ανάπτυξης που ενεργοποιεί όλους τους φορείς της εκπαίδευσης προωθεί την καινοτομία και συμβάλλει στην ποιοτική βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών, γ) Καλλιεργεί τις αξίες της ανεκτικότητας, της καταπολέμησης των ανισοτήτων και του σεβασμού της διαφοράς και δ) Απαντά θετικά και δημιουργικά στην πρόκληση της οικοδόμησης μιας πρώτης εθνικής ταυτότητας και μιας δεύτερης ευρύτερα οικουμενικής που δεν αντικαθιστά την πρώτη αλλά την εμπλουτίζει.

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

Το οργανωτικό μοντέλο στο σχολείο

Η ερευνητική ομάδα, η οποία όπως προαναφέρθηκε συμμετείχε ενεργά στις διαδικασίες που εκτέθηκαν στο πρώτο μέρος της εργασίας, αναγνωρίζοντας τη θετική συμβολή του οργανωτικού μοντέλου που οικοδομήθηκε και εφαρμόστηκε στο Μ.Δ.Δ.Ε. θέλησε να διερευνήσει τις απόψεις των εκπαιδευτικών για τις δυνατότητες εφαρμογής του στο περιβάλλον Σχολικής Μονάδας ή τάξης.

Μεθοδολογία υλοποίησης

Α΄ φάση

Στην πρώτη φάση επιχειρήθηκε η τροποποίηση - προσαρμογή του οργανωτικού μοντέλου στις δομές Σχολικής Μονάδας ή Τάξης ως εξής:

Τροποποιημένο Οργανωτικό Μοντέλο

ΕΥΡΩΠΑΪΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ

ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΩΝ

ΔΗΜΟΤΙΚΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ ή ΤΑΞΗΣ

Συμμετέχουν με ορισμένους εκπρόσωπους:

ü Η διεύθυνση του σχολείου

ü Ο Σύλλογος Διδασκόντων

ü Οι μαθητές

ü Ο Σύλλογος Γονέων

ü Ο Δήμος

ü Οι Επιστημονικοί – Πολιτιστικοί Φορείς

ü Οι επιχειρήσεις

ü Οι τοπικοί επαγγελματίες

ΓΡΑΦΕΙΟ ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΥ

·

ΟΜΑΔΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΟΜΑΔΑ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗΣ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗΣ

ΟΜΑΔΑ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ (INTERNET)

ΟΜΑΔΕΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ – ΕΦΑΡΜΟΓΗ – ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ – ΔΙΑΧΥΣΗ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΩΝ

Το τροποποιημένο μοντέλο διατήρησε την ίδια δομή και έδωσε έμφαση στην ευρύτερη εκπροσώπηση της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων Σχολικής Μονάδας ή Τάξης με κύριο στόχο να εξασφαλιστούν προϋποθέσεις μεγαλύτερης αλληλεπίδρασης μεταξύ σχολείου και τοπικής κοινωνίας.

Β΄φάση

Στη δεύτερη φάση επιλέχθηκε, με τυχαία δειγματοληψία, μια Σχολική Μονάδα από τη Α΄ Διεύθυνση Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Αθηνών με στόχο να διερευνηθούν οι απόψεις των εκπαιδευτικών. Σε ειδική συνάντηση η ερευνητική ομάδα παρουσίασε στους εκπαιδευτικούς το οργανωτικό μοντέλο του Μ.Δ.Δ.Ε. ανέλυσε τους τρόπους λειτουργίας του και τις επιπτώσεις από την εφαρμογή του στο Μ.Δ.Δ.Ε. και στη συνέχεια τους παρουσίασε το τροποποιημένο οργανωτικό μοντέλο σε επίπεδο Σχολικής Μονάδας ή Τάξης. Ακολούθησε ευρεία συζήτηση κατά την οποία η ερευνητική ομάδα είχε την ευκαιρία να δώσει διευκρινιστικές απαντήσεις σε ερωτήματα των εκπαιδευτικών.

Γ΄ φάση

Με την πάροδο μιας εβδομάδας η ερευνητική ομάδα με τη μέθοδο της ημιδομημένης συνέντευξης διερεύνησε τις απόψεις τους σχετικά με:

· Εάν το συγκεκριμένο οργανωτικό μοντέλο μπορεί να λειτουργήσει και να αποδώσει στο περιβάλλον της Σχολικής Μονάδας και εάν ναι ποιες προϋποθέσεις χρειάζεται να συντρέχουν

· Εάν το συγκεκριμένο οργανωτικό μοντέλο μπορεί να λειτουργήσει και να αποδώσει στο περιβάλλον της Σχολικής Τάξης και εάν ναι ποιες προϋποθέσεις χρειάζεται να συντρέχουν και

· Με βάση την εμπειρία τους να τοποθετηθούν για ποιο από τα δύο περιβάλλοντα θεωρούν περισσότερο ευνοϊκό για την εφαρμογή του και γιατί.

Η παρέλευση του χρόνου μια εβδομάδας θεωρήθηκε απαραίτητη, προκειμένου οι εκπαιδευτικοί να εξετάσουν , να συγκρίνουν και να αντιδιαστείλουν το θεωρητικό μοντέλο που τους παρουσιάστηκε με τη βιωμένη εμπειρία τους στο περιβάλλον της Σχολικής Μονάδας ή της Τάξης τους,

Δ΄ φάση

Στην τέταρτη και τελευταία φάση της πιλοτικής έρευνας αποδελτιώθηκαν οι συνεντεύξεις και επιχειρήθηκε η ερμηνεία και ο σχολιασμός τους.

Το Δείγμα της έρευνας

Το δείγμα της έρευνας απετέλεσε το εκπαιδευτικό προσωπικό ενός οκταθέσιου (8/θεσιο) Δημοτικού Σχολείου της Α΄ Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Αθηνών, έξι (6) γυναίκες, δύο (2) άντρες και μια (1) γυναίκα με ειδικότητα στις ξένες γλώσσες (αγγλικά) με πλήρες ωράριο στο συγκεκριμένο Δημοτικό Σχολείο. Ο μέσος όρος των χρόνων υπηρεσίας του εκπαιδευτικού προσωπικού ανέρχεται στα 20 χρόνια υπηρεσίας, γεγονός που φανερώνει τη σημαντική γνώση των συντελούμενων διαδικασιών στο περιβάλλον του σχολείου καθώς και την εκπαιδευτική εμπειρία που διαθέτουν οι παραπάνω εκπαιδευτικοί.

Αποτελέσματα της έρευνας

Το μοντέλο στη Σχολική Μονάδα

Από την αποδελτίωση των συνεντεύξεων της πρώτης ερώτησης γίνεται εμφανές ότι οι εκπαιδευτικοί εκτιμούν πως το οργανωτικό μοντέλο μπορεί να εφαρμοστεί και να αποδώσει στο σχολικό περιβάλλον. Καταγράφηκαν εννέα (9) θετικές δηλώσεις, μερικές ενδεικτικές απαντήσεις είναι:

[Οπωσδήποτε μπορεί να εφαρμοστεί στο περιβάλλον του Σχολείου.]

[ Δεν το θεωρώ δύσκολο ………]

[Όλα γίνονται, επιπλέον η στάση ενισχύεται με τη συμμετοχή .]

Ιδιαίτερη σημασία αποκτά η απάντηση που δόθηκε από την καθηγήτρια ξένων γλωσσών, η οποία ανακάλυψε ότι το προτεινόμενο μοντέλο είναι δυνατό να ενσωματώσει λειτουργικά και ουσιαστικά τους εκπαιδευτικούς ειδικοτήτων ως ισότιμα μέλη με τους άλλους εκπαιδευτικούς και να προσδώσει νέα νοήματα στη συμμετοχή και τη δράση τους στο Σύλλογο Διδασκόντων.

[Είναι σημαντικό γιατί θεωρώ πως δίνονται πολλές ευκαιρίες να ενσωματωθούν και να νιώθουν ως ισότιμα μέλη στο Σύλλογο Διδασκόντων και οι άλλες ειδικότητες που διδάσκουν στο σχολείο .]

Ωστόσο διατυπώνονται και ορισμένοι λόγοι που είναι δυνατό να ακυρώσουν την εφαρμογή του μοντέλου στο περιβάλλον της Σχολικής Μονάδας μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται: α) το άγχος που διακατέχει τους εκπαιδευτικούς για την ολοκλήρωση της ύλης, το οποίο κατά την άποψή τους τροφοδοτείται από τις σχετικές αντιλήψεις των γονέων και β) η προσφορά επιπλέον χρόνου από εκπαιδευτικούς και φορείς, η οποία και απαιτείται.

Σε ό, τι αφορά τις προϋποθέσεις που χρειάζεται να συντρέχουν προκειμένου να εφαρμοστεί και να αποδώσει το οργανωτικό μοντέλο, οι δηλώσεις των εκπαιδευτικών είναι δυνατό να ταξινομηθούν στις παρακάτω μονάδες ανάλυσης - κατηγορίες:

Προϋποθέσεις που αφορούν:

· Γενικά ατομικά χαρακτηριστικά, ικανότητες και δεξιότητες των μελών του εκπαιδευτικού προσωπικού

· Γενικά ατομικά χαρακτηριστικά, ικανότητες και δεξιότητες του ή της Δ/ντή ή Δ/ντριας

· Υποδομές που χρειάζεται να διαθέτει η Σχολική Μονάδα

· Νομοθετικές ρυθμίσεις που χρειάζονται από την Πολιτεία

· Επιστημονική στήριξη που χρειάζεται να παρέχεται από εξωτερικούς θεσμικούς φορείς (Προϊστάμενοι Εκπαίδευσης, Σχολικοί Σύμβουλοι, Εθνικοί φορείς προώθησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων, Πανεπιστήμια, Σχολές Επιμόρφωσης κ.λπ.)

· Άλλες προϋποθέσεις

Γενικά ατομικά χαρακτηριστικά των μελών του εκπαιδευτικού προσωπικού

Οι εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι η θετική στάση απέναντι στις νέες εμπειρίες, η διάθεση προσφοράς, η συνεργατική διάθεση, η οργάνωση και ο προγραμματισμός, η θέληση εκ μέρους όλων και η θετική στάση και φιλοσοφία για το άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία αποτελούν βασικές προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν την επιτυχημένη εφαρμογή του μοντέλου στο σχολείο.

[Απαιτεί συμμετοχικότητα, άνοιγμα στην κοινωνία, θετική στάση απέναντι στη νέα εμπειρία…. .]

Γενικά ατομικά χαρακτηριστικά, ικανότητες και δεξιότητες του ή της Δ/ντή ή Δ/ντριας

Οι εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι ο Δ/ντής ή η Δ/ντρια της Σχολικής Μονάδας λόγω της φύσης του ρόλου του/της είναι σημαντικός παράγοντας εφαρμογής του μοντέλου και κυρίως του/της ανήκει ο ρόλος του συντονισμού. Η θετική στάση στην καινοτομία, οι κοινωνικές δεξιότητες, οι ικανότητες δημιουργίας οράματος, ενεργοποίησης εκπαιδευτικών και γονέων, οργάνωσης, μεθοδικότητας, κατανομής εργασιών, καθώς και τήρησης των απαραίτητων διαδικασιών θεωρούνται από τους εκπαιδευτικούς ως απαραίτητα χαρακτηριστικά, ικανότητες και δεξιότητες που χρειάζεται να έχει ο Δ/ντης ή η Δ/ντρια

[Θεωρώ πως ο Διευθυντής είναι καταλυτικός παράγοντας για την επιτυχημένη εφαρμογή του μοντέλου στο σχολείο, χρειάζεται να έχει θετική στάση, οργάνωση, μεθοδικότητα και ικανότητα καταμερισμού εργασιών…. .]

[…….. ο Διευθυντής να είναι καλός συντονιστής…. .]

Υποδομές που χρειάζεται να διαθέτει η Σχολική Μονάδα

Η ύπαρξη κατάλληλων χώρων και μέσων ανάμεσα στα οποία και η σύνδεση του σχολείου με το διαδίκτυο συγκαταλέγονται από μερικούς εκπαιδευτικούς στις προϋποθέσεις επιτυχημένης εφαρμογής του μοντέλου στο σχολείο.

[…… Υποδομή σε χώρους εργασίας με τα κατάλληλα μέσα…. .]

[…….. Εξοπλισμός του σχολείου με εποπτικά μέσα και οτιδήποτε είναι απαραίτητο για την εφαρμογή των προγραμμάτων. Σύνδεση του σχολείου στο διαδίκτυο …. .]

[…… Αυτονόητη η υλικοτεχνική υποδομή του σχολείου…. .]

Νομοθετικές ρυθμίσεις που χρειάζεται από την Πολιτεία

Ο Δ/ντής του σχολείου αναφέρθηκε σε ορισμένες ρυθμίσεις που επιβάλλεται να γίνουν προκειμένου να λειτουργήσει το μοντέλο και να υλοποιούνται με ευχέρεια ευρωπαϊκά προγράμματα.

[Επειδή το βάρος της οργάνωσης και του συντονισμού μιας πλειάδας φορέων πέφτει εκ των πραγμάτων στο Δ/ντή είναι δύσκολο να λειτουργήσει κάθε μοντέλο εάν δεν απαλλαγεί ο Δ/ντής από το διδακτικό ωράριο και εάν δεν τοποθετηθεί Υποδιευθυντής από τετραθέσια σχολεία και πάνω ή διαφορετικά να υπάρχει πρόσθετος δάσκαλος ή γραμματειακή υποστήριξη. . .]

Επιστημονική στήριξη που χρειάζεται να παρέχεται από εξωτερικούς θεσμικούς φορείς (Προϊστάμενοι Εκπαίδευσης, Σχολικοί Σύμβουλοι, Εθνικοί φορείς προώθησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων, Πανεπιστήμια, Σχολές Επιμόρφωσης κ.λπ.)

Είναι χαρακτηριστικό πως το σύνολο των εκπαιδευτικών τόνισαν την ανάγκη ενημέρωσης, επιμόρφωσης και στήριξης από εξωτερικούς θεσμικούς φορείς όπως: Προϊστάμενοι Εκπαίδευσης, Σχολικοί Σύμβουλοι, Εθνικοί φορείς προώθησης ευρωπαϊκών προγραμμάτων, Ομάδες ερευνητών από Πανεπιστήμια και Σχολές Επιμόρφωσης.

[….Επιμόρφωση κυρίως για την παιδαγωγική, ψυχολογική, κοινωνική και λοιπή επιστημονική ορολογία που είναι απαραίτητη καθώς και στη χρήση νέων τεχνολογιών με Η/Υ . . .]

[…. Ενημέρωση και επιμόρφωση όλων των εκπαιδευτικών του σχολείου . . .]

[…. Ακόμα στο αρχικό στάδιο χρειάζεται και η επαφή και καθοδήγηση από άτομα που έχουν ήδη εμπειρία εφαρμογής κάποιου παρόμοιου προγράμματος ή η επικουρική παρουσία των στελεχών της εκπαίδευσης (Προϊστάμενοι, Σχολικοί Σύμβουλοι, ομάδες ερευνητών από Πανεπιστήμια κ.λπ. . . .]

Άλλες προϋποθέσεις

Στις άλλες προϋποθέσεις είναι δυνατό να καταχωριστούν προϊόντα των συμμετοχικών διαδικασιών που χρειάζεται να ακολουθηθούν και αναφέρονται στην ανάγκη επιλογής προγράμματος που να αγκαλιάζει τα ενδιαφέροντα όλων των μελών του Συλλόγου Διδασκόντων, στην κατάλληλη εξειδίκευση των στόχων του προγράμματος και στον ξεκάθαρο καθορισμό των αρμοδιοτήτων και στην οριοθέτηση υποχρεώσεων των μελών.

Το μοντέλο στη Σχολική Τάξη

Από την αποδελτίωση των συνεντεύξεων της δεύτερης ερώτησης γίνεται επίσης εμφανές ότι οι εκπαιδευτικοί εκτιμούν πως το οργανωτικό μοντέλο μπορεί να εφαρμοστεί και να αποδώσει στο περιβάλλον της Σχολικής Τάξης. Υπάρχουν όμως και δηλώσεις που θεωρούν α) πως η εφαρμογή του μοντέλου θα απαιτήσει μεγαλύτερη υποστήριξη και β) πως η όλη διαδικασία θα είναι περισσότερο ενδιαφέρουσα όταν αναπτυχθεί σε επίπεδο σχολικής μονάδας.

[Στο επίπεδο της τάξης υπεισέρχονται άλλοι παράγοντες όπως η ηλικία, το ευρύτερο κοινωνικό-πολιτισμικό επίπεδο, η διάθεση εθελοντικής βοήθειας από άτομα έξω από απ’ το άμεσο περιβάλλον της τάξης. Ως εκ τούτου η εφαρμογή θα απαιτήσει μεγαλύτερη υποστήριξη… ]

[Μπορεί να αποδώσει. Η όλη διαδικασία όμως θα είναι πιο ενδιαφέρουσα αν γίνει σε επίπεδο σχολείου … ]

[Κατά τη γνώμη μου μπορεί να αποδώσει και στο περιβάλλον της σχολικής τάξης. (μόνο που δεν καλλιεργεί τη συνεργασία με τους μαθητές των άλλων τάξεων και ίσως οδηγεί σ’ ένα απομονωτισμό – Μια τάξη ενός σχολείου και όχι όλο το σχολείο – Νομίζω ότι το όφελος υπάρχει στη συμμετοχικότητα όλων των μαθητών, δασκάλων και φορέων μια και η ίδια η διαδικασία έχει από μόνη της αξία.]

Σε ό,τι αφορά στις προϋποθέσεις που χρειάζονται να συντρέχουν προκειμένου το μοντέλο να εφαρμοστεί στη σχολική τάξη, οι εκπαιδευτικοί σε γενικές γραμμές συμφωνούν με τις προϋποθέσεις που αναφέρθηκαν στο επίπεδο σχολικής μονάδας και επιπλέον τονίζουν α) τον κίνδυνο παράβλεψης των μαθητών, β) την καλή συνεργασία δασκάλου μαθητών, γ) την ανάγκη παιδαγωγικής προσέγγισης ώστε οι εργασίες να διαμορφώνονται με τρόπο που να υποστηρίζει τους μαθητές να τις εφαρμόζουν και γ) οι ομάδες υποστήριξης κατά κύριο λόγο τους εκπαιδευτικούς στο διοικητικό και συντονιστικό τους ρόλο και γενικότερα να υπάρξει εξ αρχής η αποσαφήνιση των ρόλων (μαθητές – εκπαιδευτικοί – γονείς).

Το μοντέλο στη Σχολική Μονάδα ή στην Τάξη;

Οι εκτιμήσεις των εκπαιδευτικών σχετικά με το ποιο περιβάλλον θεωρούν περισσότερο ευνοϊκό για την εφαρμογή του μοντέλου φαίνεται να διίστανται. Η εφαρμογή του μοντέλου στο περιβάλλον της σχολικής τάξης φαίνεται να συγκεντρώνει τις περισσότερες προτιμήσεις. Υπάρχουν όμως και απόψεις που θεωρούν ότι μπορεί να εφαρμοστεί στη σχολική τάξη αλλά και στη σχολική μονάδα. Οι περισσότεροι εκπαιδευτικοί του δείγματος εκτιμούν πως η εφαρμογή του μοντέλου σε επίπεδο σχολικής μονάδας θα δημιουργήσει προβλήματα συνεργασίας και για το λόγο αυτό η εφαρμογή του σε επίπεδο σχολικής τάξης είναι περισσότερο εφικτή.

[ Να δοκιμαστεί πρώτα σε επίπεδο τάξης, λόγω του ότι η μικρή ομάδα μπορεί να δραστηριοποιηθεί, να καθοδηγηθεί και να εποπτευτεί καλύτερα. Μετά την εφαρμογή σε επίπεδο τάξης μπορεί να επεκταθεί σε επίπεδο σχολείου]

[Προτιμώ το επίπεδο της τάξης γιατί θεωρώ πως σε επίπεδο σχολείου θα υπάρξουν προβλήματα συνεργασίας]

[Νομίζω σε επίπεδο τάξης και αν μπορεί και σε σχολείου]

[Πρώτα σε επίπεδο τάξης και κατ’ επέκταση σε επίπεδο σχολείου]

[Εάν ικανοποιηθούν οι βασικές προϋποθέσεις μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιοδήποτε περιβάλλον]

[Το ιδανικότερο θα ήταν στο σχολικό περιβάλλον, αλλά η εμπειρία μου και η γνώση της πραγματικότητας του ελληνικού σχολείου με κάνει να πιστεύω ότι μπορεί να λειτουργήσει καλύτερα στο περιβάλλον της σχολικής τάξης. Ωστόσο πιστεύω ότι μπορεί να λειτουργήσει και σε επίπεδο σχολείου, αρκεί οι συνάδελφοι να κατανοήσουν το μοντέλο και τον τρόπο λειτουργίας του. Το άγνωστο είναι που τρομάζει.]

[Με βάση την εμπειρία μου θεωρώ εφικτή την εφαρμογή και στα δύο περιβάλλοντα … καθώς ο στόχος είναι κυρίως η συμμετοχή των μαθητών. Σημασία έχει η διαδικασία και όχι το αποτέλεσμα. Άλλωστε τα προβλήματα που μπορεί να παρουσιαστούν νομίζω ό,τι είναι καλό να αντιμετωπίζονται στην πορεία, αν και εφόσον εμφανιστούν. Καλλιεργείται η θετική στάση μαθητών και δασκάλων στην νέα εμπειρία.]

[Γνωρίζοντας ύστερα από 12 χρόνια τη σκληρή εκπαιδευτική πραγματικότητα θεωρώ πως πρώτα απ’ όλα πρέπει να αποδεσμευτούμε (όχι από μόνοι μας βέβαια αλλά με την επικουρική παρουσία των στελεχών της εκπαίδευσης – διευθυντές, προϊστάμενοι, σύμβουλοι) από την νοοτροπία ότι «αν δε βγει η ύλη χαθήκαμε» Ακόμα και σήμερα τα στεγανά του δασκαλοκεντρισμού στα σχολεία αντιστέκονται σ’ όλα τα προγράμματα που επιχειρούνται να εφαρμοστούν. Πάντως θεωρώ πως σε επίπεδο σχολείου και κάτω από ένα περιβάλλον, που ενθαρρύνει όλους τους εμπλεκόμενους να εφαρμόσουν όσα απαιτούνται, μπορούν τέτοια προγράμματα να λάβουν χώρα. Πολύ σημαντική επίσης είναι η δυνατότητα εύκολης πρόσβασης, όσον αφορά την ενημέρωση γύρω απ’ αυτά τα θέματα. Η ενθάρρυνση σε έρευνα-συνεργασία απαιτεί κυρίως ειλικρινή σχέση κάτι που κατά 80% λείπει μεταξύ σχολικών και εξωσχολικών φορέων]

Συμπεράσματα – Προτάσεις

Από την κριτική προσέγγιση των αποτελεσμάτων της έρευνας προκύπτει ότι το τροποποιημένο οργανωτικό μοντέλο είναι δυνατό να εφαρμοστεί στις δομές του ελληνικού σχολείου είτε σε επίπεδο Σχολικής Μονάδας είτε σε επίπεδο Σχολικής Τάξης συμβάλλοντας στην παραπέρα ανάπτυξη των συμμετοχικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων, στην αναβάθμιση της παιδαγωγικής γενικότερα διαδικασίας και στο άνοιγμα του σχολείου στην τοπική κοινωνία .

Η έρευνα από τη μία πλευρά αναδεικνύει τους σημαντικούς παράγοντες, οι οποίοι συμβάλουν στην επιτυχή του εφαρμογή του, οι οποίοι είναι:

· Τα ατομικά χαρακτηριστικά των εκπαιδευτικών, τα οποία συμβάλλουν στην υιοθέτηση αντιλήψεων και φιλοσοφίας σχετικών με το άνοιγμα στις νέες εμπειρίες, την αξία της συνεργασίας για την επίτευξη κοινών στόχων, τη διάθεση προσφοράς, την έμφαση στη διαδικασία και το άνοιγμα του σχολείου στην κοινωνία

· Ο ρόλος του Δ/ντή, ο οποίος είναι απαραίτητο να εξασφαλίζει προϋποθέσεις συνδημιουργίας – κατασκευής κοινού οράματος μεταξύ του διδακτικού προσωπικού με υψηλούς στόχους και προσδοκίες για το έργο της Σχολικής Μονάδας, να διευκολύνει και να ενθαρρύνει τη συμμετοχή ποικίλων παραγόντων στη λήψη αποφάσεων, να αναλαμβάνει συντονιστικό και διαμεσολαβητικό ρόλο, να ενισχύει κάθε επιμορφωτική δραστηριότητα, να προωθεί τη διακίνηση πληροφοριών μέσα και έξω από το σχολείο και να ενισχύει την παρουσίαση νέων ιδεών που προωθούν μεταρρυθμιστικές προσπάθειες.

· Η συνεχής ενδοσχολική πληροφόρηση – επιμόρφωση των εμπλεκομένων ατόμων και ομάδων σχετικά με τις δυνατότητες ανάπτυξης ευρωπαϊκών προγραμμάτων αλλά και σε άλλους τομείς όπως οργάνωσης και διοίκησης της Σχολικής Μονάδας, ανάπτυξης διαπροσωπικών σχέσεων, συνεχής ενημέρωσης για τις εκπαιδευτικές και γενικότερα κοινωνικές εξελίξεις του περιβάλλοντός τους, συστηματικής ενημέρωσης για καινοτόμες πρακτικές που αναπτύσσονται εκτός σχολείου από άλλους φορείς και σχεδιασμού στόχων και προγραμμάτων καθώς και τρόπων μέτρησης της επίτευξής τους.

· Η εξασφάλιση των απαραίτητων υποδομών και πόρων που είναι υποχρέωση της Πολιτείας, αλλά και η συνεχής αναζήτηση των κατάλληλων τρόπων διαχείρισης των οικονομικών πόρων που προκύπτουν από τη συμμετοχή στα προγράμματα ώστε να ενισχύεται η υλικοτεχνική υποδομή προς όφελος της λειτουργίας της Σχολικής Μονάδας και των ευρύτερων υπηρεσιών που αυτή μπορεί να προσφέρει.

Από την άλλη πλευρά αποτυπώνει ανάγλυφα τις αδυναμίες του σημερινού ελληνικού σχολείου που κυρίως εστιάζονται στη δυσκολία συνεργασίας και στο κόστος αυτής της συνεργασίας στο επίπεδο της Σχολικής Μονάδας. Εάν προσπαθήσουμε να ερμηνεύσουμε τη διστακτικότητα, την οποία εξέφρασαν οι εκπαιδευτικοί σχετικά με τη συνεργασία σε επίπεδο Σχολικής Μονάδας, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε ότι έχουν καθυστερήσει σημαντικά στη χώρας μας:

· Η μεταβίβαση ουσιαστικών αρμοδιοτήτων στη Σχολική Μονάδα σε ότι αφορά τη διαμόρφωση του αναλυτικού προγράμματος έτσι ώστε να καλλιεργηθεί η απαραίτητη φιλοσοφία συμμετοχής στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, να κατανοηθεί δηλαδή ότι οι λύσεις στα προβλήματα εξαρτάται από τη συμμετοχή των εκπαιδευτικών, να κατακτηθεί με τον τρόπο αυτό η συλλογική αυτονομία με την έννοια της συμμετοχής στο σχεδιασμό, στην εφαρμογή και στην αξιολόγηση της καθημερινότητας του σχολείου.

· Η εξασφάλιση ενός προσεκτικά σχεδιασμένου συστήματος ηθικών και υλικών αμοιβών που θα παρακινούσε σε μεγάλο βαθμό τους εκπαιδευτικούς να συμμετέχουν ενεργά και με αληθινό ενδιαφέρον στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων

· Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση ενδοσχολικών επιμορφωτικών προγραμμάτων, τα οποία θα παρείχαν την ευκαιρία στους εκπαιδευτικούς των Σχολικών Μονάδων να οικοδομήσουν τις απαραίτητες στάσεις και να κατακτήσουν τις κατάλληλες γνώσεις και δεξιότητες που θα επέτρεπαν την ανάπτυξη και τη διαχείριση ποικίλων προγραμμάτων με διεθνείς συνεργασίες.

· Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση επιμορφωτικών προγραμμάτων για στελέχη της εκπαίδευσης (Προϊστάμενοι – Σχολικοί Σύμβουλοι –Διευθυντές) από τα οποία όπως αναδείχθηκε οι εκπαιδευτικοί έχουν υψηλές απαιτήσεις και προσδοκίες.

Οι παραπάνω αδυναμίες είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστούν από την επίσημη Πολιτεία με το σχεδιασμό και την υλοποίηση μιας ολοκληρωμένης εκπαιδευτικής πολιτικής που θα περιλαμβάνει δέσμη μέτρων ανάμεσα στα οποία είναι και η συστηματική επιμόρφωση των στελεχών της εκπαίδευσης καθώς και η ενδοσχολική επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Στην κατεύθυνση αυτή τα Διδασκαλεία Μετεκπαίδευσης με τη στήριξη των Παιδαγωγικών Τμημάτων, στα οποία ανήκουν μπορούν να ανταποκριθούν με επιτυχία αναδεικνύοντας τον πολυδιάστατο[9] ρόλο τους.

ΠΗΓΕΣ

Αρχεία Μ.Δ.Δ.Ε.

ΕΝΔΕΙΚΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Bertrand Y. (1999): Σύγχρονες Εκπαιδευτικές Θεωρίες, μετφρ. Σιπητάνου Αθ. & Λινάρδου Ελ., Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα.

Cohen L. – Manion L. (1996):Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας, μετφρ. Ν. Παπαγεωργίου, Έκφραση, Αθήνα.

Debesse M –Mialaret G. (1985): «Το εκπαιδευτικό λειτούργημα και η μόρφωση – επiμόρφωση των εκπαιδευτικών λειτουργών», τ. 7. Στο Παιδαγωγικές Επιστήμες, μετφρ. Μάρω Φιλίππου, Εκδόσεις Δίπτυχο, Αθήνα.

Huber G (2001): «Ατομικός προσανατολισμός και διαπολιτισμική αγωγή» στο Σύγχρονοι Παιδαγωγικοί Προσανατολισμοί, επιμ. Καϊλα Μ. –Πολεμικός Ν. – Κοντάκος Α. – Γκόβαρης Χ., υπό έκδοση, Ατραπός Αθήνα,σ.σ. 308-342

Jantsch E. (1975): Design for Evolution, New York,Braziller

Jantsch E. (Ed)(1981):The Evolutionaly Vision, Boulder, Colorado, Westriew Pres.

Orstein T. & Ehrlich P. (1990): New World New Mind, New York, Simon and Schuster.

Rosnay D. (1975): Macroscope.

Rosnay D. (1983): Les chemins de la vie.

Tofler A. (1974): Learning for Tomorrow,New York,Vintage Books.

Tofler A.( 1985) :Το τρίτο κύμα, μετφρ. Κ. Τσαπόγας, Εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα.

Βάμβουκας Μ. – Κανάκης Ι (1996): « Γνώσεις και γνώμες μελλοντικών Ελλήνων εκπαιδευτικών για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Κοινότητας» στο Η Εκπαίδευση στην Ενωμένη Ευρώπη, επιμ. Κοσμόπουλος Α. – Υφαντή Α. – Πετρουλάκης Ν., Πρακτικά 5^ου Διεθνούς Συνεδρίου της Π.Ε.Ε. , Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, σ.σ. 247-263.

Βρεττός Ι. – Καψάλης Αχ. (1999): Αναλυτικό Πρόγραμμα: σχεδιασμός- αξιολόγηση – αναμόρφωση, Αθήνα.

Δ.Ο.Ε. – Π.Ο.Ε.Δ. (1997): Τα αναλυτικά προγράμματα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, Πρακτικά Συνεδρίου, Αθήνα.

Ζούκης Ν. & Ζέλιος Γ. (2000): « Η Μετεκπαίδευση Δασκάλων Ειδικής Αγωγής στο Μαράσλειο Διδασκαλείο (1969 – 2000). Αναλυτικά Προγράμματα Σπουδών: Συγκριτική θεώρηση – Ερμηνευτική Προσέγγιση» στο Προγράμματα Σπουδών στις Σχολικές Μονάδες Ειδικής Αγωγής για τη στήριξη των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, επιμ. Ευσταθίου Μ. – Κλειδοπούλου Ν. Α. Βούρβουλης Γ., Πρακτικά Συνεδρίου, Ατραπός, Αθήνα, σ.σ. 144-167.

Ζούκης Ν. & Κοντάκος Α. (2001) « Θεσμοί συνεχιζόμενης εκπαίδευσης – προγράμματα σπουδών: Κριτήρια επιλογών γνωστικών αντικειμένων στο πρόγραμμα σπουδών Γενικής Αγωγής του Μαρασλείου Διδασκαλείου Δημοτικής Εκπαίδευσης», στο Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση και Διαβίου Μάθηση: Διεθνής Εμπειρία και Ελληνική Προοπτική, επιμ. Χάρης Π. Κ – Πετρουλάκης Β. Ν. – Νικόδημος Σ., Πρακτικά Θ΄ Διεθνούς Παιδαγωγικού Συνεδρίου, Ατραπός, Αθήνα, σ.σ. 448 – 460.

Ζούκης Ν. (2001): «Σχολείο και τοπική κοινωνία – Ο εκπαιδευτικός και οι ομάδες αναφοράς: Ο ρόλος της επιμόρφωσης – μετεκπαίδευσης» στα υπό έκδοση πρακτικά του Πανελλήνιου Συνεδρίου Κυθηραϊκών Μελετών με θέμα: «Εκκλησία, Παιδεία – Εκπαίδευση και Πολιτισμός στα Κύθηρα (19^ος – 20^ος αιώνας).

Ίδρυμα Μελετών Λαμπράκη – Εκπαιδευτήρια Κωστέα – Γείτονα (1994) Ο Έλληνας εκπαιδευτικός και η ευρωπαϊκή του διάσταση, Πρακτικά Συνεδρίου, Αθήνα.

Καζαμίας Α (1996) : «Η ελληνική εκπαίδευση στην Ενωμένη Ευρώπη: προβλήματα και προοπτικές», στο Η Εκπαίδευση στην Ενωμένη Ευρώπη, επιμ. Κοσμόπουλος Α. – Υφαντή Α. – Πετρουλάκης Ν., Πρακτικά 5^ου Διεθνούς Συνεδρίου της Π.Ε.Ε. , Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, σ.σ. 32-54.

Καϊλα Μ. (1997): Ο Εκπαιδευτικός, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα .

Καϊλα Μ. (1998⁴): Η Σχολική Αποτυχία: Από την «Οικογένεια» του Σχολείου στο «Σχολείο» της Οικογένειας, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα.

Καϊλα Μ. (1999): Ο Εκπαιδευτικός, στα όρια της παιδαγωγικής σχέσης, αυτοέκδοση, Αθήνα.

Κασσωτάκης Μ. – Ρουσάκης Ι. (1995): « Το πρόγραμμα ΣΩΚΡΑΤΗΣ και η ελληνική εκπαίδευση: Προκλήσεις, προβλήματα, προοπτικές» στο Ελληνική Εκπαίδευση: Προοπτικές ανασυγκρότησης και εκσυγχρονισμού, επιμ. Καζαμίας Α. – Κασσωτάκης Μ., Σείριος, Αθήνα, σ.σ. 682- 700.

Κόκος Α. Λιοναράκης Α. (1998): Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση: Σχέσεις διδασκόντων – διδασκομένων,τ.Β΄,Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Πάτρα.

Κολιάδης Εμ. (1996): «Προγράμματα – πιλότοι έρευνας – δράσης για την αντιμετώπιση του λειτουργικού αναλφαβητισμού σε χώρες – μέλη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας» στο Η Εκπαίδευση στην Ενωμένη Ευρώπη, επιμ. Κοσμόπουλος Α. – Υφαντή Α. – Πετρουλάκης Ν., Πρακτικά 5^ου Διεθνούς Συνεδρίου της Π.Ε.Ε. , Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, σ.σ. 89-103

Ματθαίου Δ. (2001): « Παγκοσμιοποίηση, κοινωνία της γνώσης και διαβίου εκπαίδευση. Οι νέες ορίζουσες του εκπαιδευτικού έργου» στο Συνεχιζόμενη Εκπαίδευση και Διαβίου Μάθηση: Διεθνής Εμπειρία και Ελληνική Προοπτική, επιμ. Χάρης Π. Κ – Πετρουλάκης Β. Ν. – Νικόδημος Σ., Πρακτικά Θ΄ Διεθνούς Παιδαγωγικού Συνεδρίου, Ατραπός, Αθήνα, σ.σ. 56 – 68.

Ματσαγγούρας (1999): « Η κουλτούρα της σχολικής μονάδας ως ρυθμιστικός παράγοντας αποτυχίας και κοινωνικού αποκλεισμού» στο Σχολική αποτυχία και κοινωνικός αποκλεισμός, επιμ. Κωνσταντίνου Χ. – Πλειός Γ., Πρακτικά Η΄ Διεθνούς Συνεδρίου της Π.Ε.Ε., Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα σ.σ. 211-227.

Ματσαγγούρας Η. (2000²): Η Σχολική Τάξη, αυτοέκδοση, Αθήνα.

Ματσαγγούρας Ηλ. (2000): Η ομαδοσυνεργατική διδασκαλία και μάθηση, Γρηγόρης, Αθήνα

Μπουζάκης Σ. (1997): «Η ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαίδευση των εκπαιδευτικών: από τη θεωρία στην πράξη» στο Παιδαγωγική επιστήμη στην Ελλάδα και στην Ευρώπη: Τάσεις και προπτικές, Πρακτικά Ζ΄ Διεθνούς Συνεδρίου της Π.Ε.Ε., επιμ. Βάμβουκας Ι.Μ. – Χουρδάκης Γ. Α., Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, σ.σ. 533-547

Νόμος 2327/95 (ΦΕΚ 156 /31-7-1995): Εθνικό Συμβούλιο Παιδείας, ρύθμιση θεμάτων έρευνας παιδείας και μετεκπαίδευσης εκπαιδευτικών και άλλες διατάξεις

Ξανθάκου Π. (1998): Η δημιουργικότητα στο Σχολείο, Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα .

Ξωχέλλης Π. & Παπαναούμ Ζ. (2000): Η Ενδοσχολική Επιμόρφωση των Εκπαιδευτικών: ελληνικές εμπειρίες 1997 –2000, action Α.Ε., Θεσσαλονίκη

Ξωχέλλης Π. (1984): Το εκπαιδευτικό έργο ως κοινωνικός ρόλος, Κυριακίδη, Θεσ/νικη.

Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (1999): Εσωτερική Αξιολόγηση και Προγραμματισμός του Εκπαιδευτικού Έργου στη Σχολική Μονάδα: Ένα πλαίσιο εργασίας και υποστήριξης, επιμ. Σολομών Ιωσήφ, Αθήνα.

Παντελιάδου Σ. – Πατσιοδήμου Αντ. (2000): Στάσεις και απόψεις των εκπαιδευτικών για την επιμόρφωση στην Ειδική Αγωγή, Θεσσαλονίκη.

Παπαδάτος Γ. (1994) « Το σχολείο της ουτοπίας σε λογοτεχνικά βιβλία επιστημονικής φαντασίας» στο Λέσχη των Εκπαιδευτικών, τ. 8, Πατάκη, σ.σ. 36-37.

Παπάς Αθ. (1997) : Το προφίλ του Δασκάλου, αυτοέκδοση, Αθήνα.

Παπάς Αθ. (1997): «Η μετεξέλιξη των Διδασκαλείων Δασκάλων – Νηπιαγωγών σε Πανεπιστημιακά μεταπτυχιακά, ερευνητικά κέντρα»ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΖΩΗ, τ.11-12, Αθήνα

Παπάς Αθ. (1997): Η Αντιπαιδαγωγικότητα της Παιδαγωγικής, Βιβλία για όλους, Αθήνα

Παπάς Αθ. (1997³): Σύγχρονη θεωρία και Πράξη της Παιδείας, τ. Α΄&Β΄, Βιβλία για όλους,

Παπάς Αθ. (1998) : Διαπολιτισμική Παιδαγωγική και Διδακτική, τ. Α΄, αυτοέκδοση, Αθήνα.

Παπάς Αθ.: (2000) : Σχολική Παιδαγωγική, τ. Α΄, αυτοέκδοση, Αθήνα.

Ρουσάκης Ι. (1995): « Η ιδιότητα του Ευρωπαίου πολίτη και η εκπαίδευση: Σύμβολο και διαδικασία της Νέας Ευρώπης, πρόκληση για την Ελλάδα» στο Ελληνική Εκπαίδευση: Προοπτικές ανασυγκρότησης και εκσυγχρονισμού, επιμ. Καζαμίας Α. – Κασσωτάκης Μ., Σείριος, Αθήνα, σ.σ. 658-681.

Τριλιανός Θ. (1997): Η κριτική σκέψη και η διδασκαλία της, αυτοέκδοση, Αθήνα

Τρούλης Μ.Γ. (1996): «Εκπαίδευση των εκπαιδευτικών σε μια Ενωμένη Ευρώπη: σκιαγράφηση του ρόλου τους – κύριοι άξονες της εκπαίδευσής τους», στο Η Εκπαίδευση στην Ενωμένη Ευρώπη, επιμ. Κοσμόπουλος Α. – Υφαντή Α. – Πετρουλάκης Ν., Πρακτικά 5^ου Διεθνούς Συνεδρίου της Π.Ε.Ε. , Ελληνικά Γράμματα, Αθήνα, σ.σ. 312-323.

Τσιπλητάρης Α (1998³) : Η ψυχοκοινωνιολογία της σχολικής τάξης, αυτοέκδοση, Αθήνα

Φλουρής Γ. (1995²): Αναλυτικά Προγράμματα Για Μια Νέα Εποχή στην Εκπαίδευση, Έκδοση Β΄. Εκδ. Γρηγόρη, Αθήνα

Χατζηγεωργίου Ιωάν. (2000): Γνώθι το curriculum, Ατραπό, Αθήνα.

---

[1] Η ερευνητική ομάδα αισθάνεται την ανάγκη να ευχαριστήσει τον Πρόεδρο του Μαρασλείου Διδασκαλείου Δημοτικής Εκπαίδευσης κ. Αθανάσιο Ε. Παπά, Καθηγητή Πανεπιστημίου Αθηνών και Πρόεδρο της Παιδαγωγικής Εταιρείας Ελλάδος για την άδεια που μας έδωσε να χρησιμοποιήσουμε στοιχεία από τα αρχεία του Μ.Δ.Δ.Ε. τα οποία κρίθηκαν απαραίτητα για τις ανάγκες της παρούσας εργασίας

[2] Τα μέλη της ερευνητικής ομάδας συμμετείχαν ενεργά σ’ όλο το παραπάνω χρονικό διάστημα στις διαδικασίες υλοποίησης των προγραμμάτων ως υπεύθυνοι της Διοικητικής Υποστήριξης και ως ερευνητές. Ο κ. Νικόλαος Ζούκης συμμετείχε ως ερευνητής και είχε την ευθύνη της Διοικητικής Υποστήριξης των προγραμμάτων και παράλληλα ασκούσε καθήκοντα Προϊσταμένου Γραμματείας του Μ.Δ.Δ.Ε., ο κ. Γεώργιος Ζέλιος και ο κ. Θωμάς Κοτοπούλης συμμετείχαν ως ερευνητές και παράλληλα ασκούσαν καθήκοντα γραμματειακής υποστήριξης στη Γραμματεία του Μ.Δ.Δ.Ε. στο πλαίσιο της απόσπασης τους. Η κ. Βασιλική Πασχαλιώρη , ήταν μετεκπαιδευόμενη, ερευνήτρια και ενεργό μέλος όλων των ομάδων που αναπτύχθηκαν στο πλαίσιο υλοποίησης των προγραμμάτων.

[3] Διοίκηση Μ.Δ.Δ.Ε.: Αθανάσιος Τριλιανός, Πρόεδρος, Αθανάσιος Τσιπλητάρης και Γεώργιος Δράκος, Αντιπρόεδροι.

[4] Από το Σεπτέμβριο του 1998 υπήρξε αλλαγή στη Διοίκηση του Μ.Δ.Δ.Ε. : Πρόεδρος Αθανάσιος Ε. Παπάς, Αντιπρόεδροι, Κωνσταντίνος Μάνος και Ιωάννης Βρεττός

[5] Πράξη 14^η/1998 του Δ.Σ. του Μ.Δ.Δ.Ε.

[6] Εαρινό Εξάμηνο ακαδημαϊκού έτους 1998-99, Πράξη 4^η/99 του Δ.Σ. του Μ.Δ.Δ.Ε

[7] Εαρινό Εξάμηνο ακαδημαϊκού έτους 1998-99, Πράξη 4^η/99 του Δ.Σ. του Μ.Δ.Δ.Ε.

[8] Εαρινό Εξάμηνο ακαδημαϊκού έτους 1999-2000, Πράξη 10^η/99 του Δ.Σ. του Μ.Δ.Δ.Ε.

[9] Σχετικά με τον πολυδιάστατο ρόλο των Διδασκαλείων Μετεκπαίδευσης παραπέμπουμε στην εισήγηση του Προέδρου του Μ.Δ.Δ.Ε. κ. Αθανασίου Ε. Παπά « Το Μαράσλειο Διδασκαλείο στη νέα χιλιετία » στα υπό δημοσίευση πρακτικά της ημερίδας του ΙΠΕΜ της ΔΟΕ με τίτλο «Το παρόν και το μέλλον της Μετεκπαίδευσης»